МяхIкамбирес чебиркур…

Нушала республика дебали жагаси тIабигIятличилси ванза саби. ИшбархIиван гьандиркур географияла учительница Лариса Титовнала гъай: «Дагъистан Республикала мер-мусаличир дунъяличир лерти лерилра гьавала кьяйдурти ва тIабигIятла кабизуни лерти сари». ХIеризалли, югла мерличиб мерлабиубли саби Самурла вацIа, леб Сарыкум бикIуси гъумла дубура, лер жагати ва хъярхъти хIуркIби. Ца шайчир — авадан авлахъуни, итил шайчир — ахъти дубурти.

Нушала республикализир хIердирули сари декIар-декIарти мицIираг. Дагъиста тур бикIуси дубурла кьяца ца нушала мер-мусаличибцун саби хIербируси, ва ил ХIунтIена Жузлизи каберхахъурси саби. ГIергъиси замана нушала республикализи бахъал гIяхIли башули саби. Буралли, иша гьачам вакIибси адам гьатIира гIяхIладли вакIес гьуцIикIар. Нушала адамтира гIяхIлас мурталра разити саби. Гьункьяс дубурланна хъа унза мурталра гьаргти сари. ИшбархIи аги циила барсбиубли биалра, гьачамлис дахъалгъунти гIядатуни дузахъули лерал. Илдала ургаб – гIяхIялдеш дирнилара.
Макьалализир тIабигIятличила гъай хIязлис ахIен нуни ахъдурцути. Гьар мерличиб кьяйдали, нушала республикализибра тIабигIятличи камли хIеруди бирули саби. Давлаличи гъаргъти хъямчибани алавчарси мер мяхIкамбирули ахIен. Жяргати химияла секIал, чула производстволизир гIелакадухъунти нясдешуни тIабигIятлизи лайдикIули сари. ХIердизирая хIуша, селичи мешудикили нушала вацIурби, хIуркIби, урхьу? ЦIахлигу бакIибти гIяхIлази илди чедиахъес. Нушала тах шагьар МяхIячкъала гьалаб дебали жагаси, гьарзати кьакьурбачилси, халати унхърачилси шагьар сабри. СССР-ла лебилра мераначибад урхьула дубла бамсриахъес бахъал адамти башутири. ИшбахIи селичи бетикили аги? Баралра бацIбухъунси мерличи сегъуна-биалра дахъал хъулрачилси юрт яра халаси тукен лушули саби. Шагьарла кьакьурби, машинаби дашес хIедирули, кьакьали сари. Анхълис мер кавлули ахIен. ЦацабехIти хIякимтани урхьула дублар делши сари юртани яра халати ресторанти. Вазес хасбарибси урхьула дублис мер дебали биштIали саби. Ила алавчарти мер-мусаличирад жярга-зекъ лайдикIули сари. Илди урхьула шиннизи хIедаили-декIар дуару? Адамтас кIуртIбикIес халаси урехи леб, шиннизирад декIар-декIарти излуми чехъес асубирухIели. Нушала санэпиднадзорли гьар дус адамти урхьулизи бухIнайхъахъес къадагъабирули саби. Илдигъунти аги-кьяйдали гIяхIли нушачибад гIелумбилзахъу.
Ну студент вируси замана Редукторный поселоклизибси Ак-Гёль бикIуси халаси шарализиб бялихъуни дурцути бахъал адамти бирутири. Алавчарли галгуби дири. ИшбархIи ил шара-алав дахъал ахъти хъулри делши сари. Парклизирра лушути ресторанти сари. Галгуби дусличи-дус камдикIули сари. КамдикIули сари шарализирти шинра. Аги барсхIебиалли, ил шара беткахъесра асубирар. ТIабигIятла сурсатуни мяхIкамдирнила шайчибси Министерствола баянти хIясибли, Ак-Гёль шара калахъес багьандан, илала хIекьлизиб бузуси комиссия акIахъубсири 2014 ибил дуслизиб. Ихтияр агарли хъулри лушнила хIяракат тIашаахъес ибси хIукму дураибсири. ЛутIилизибад семс убасахъес харжани декIардарес ва илала дуб дебабарес кьас лебсири. БегIлара мурхьси мер 4,5 метрличи саби абиркуси. Шарализир шин ванзала удирад дашутазирад цахIнадиркути сари. Илкьяйдали заблизирадра 20 процент шинна имцIадирули дирар. Дила пикрили, гъай гъайли кавлули сари. ИшбархIилис сегъуналра барсдеш чебиули ахIенра. Дахъал дерхIанарти юртани гьаннара лушули сари. ЛутIи умубируси техника чебиули ахIенра. Парклизир сагати ресторанти бархIиличи-бархIи имцIадикIули сари. Чина лайдикIути илдани чула нясдешуни? Дила пикрили, жаваб якьинси саби.
ХIякимтачиб саби гIяйиб или викIес асухIебирар. Нуша адамтазибадра дигахъуси саби алавчарси мер-мусала умудеш. Бахъли нясдешуни жярга-зекъ лайдикIуси хасси мерличи адиахъули ахIен. ЦацабехIтани чула чедирти дерхIаначибад убяхIяхъес хIейгули, нясдешуни улкьайтазирад лайдикIули сари. Полиэтиленна пакетуни сари гьар мерличир. Подъездуни жярга-зекъли дицIили сари. Халкьлизиб бикIули бирар: «НясхIебируси мер саби умуси, даим ибгуси ахIенну». Марлира, вегI хIерируси мерлаб умудеш биралли, цархIилти мераначибра ил гIеббуцес гьамадсигу.
Нушала тIабигIят мяхIкамбирес хIяжатли саби, сенкIун жагIял кьанни биэсра асубирар. Нушала дурхIни нушаб баркалла хIебикIар, илдас нясси Ванза батахIелли. Нушала улкализир законти гIягIниси тяхIярли дузули ахIен. Чучи хъарси хIянчи чебетаахъили хIебирути къуллукъла хIянчизарти танбихIлабирес чебиркур.
Бирхауди бихьес дигулра мурт-биалра аги барсбирниличи.