«Россияла театр – ХХI ибил даршдус. Сагаси хIер»

Театрла Дусла дал­ду­цу­нала да­зур­базиб «Федерация» би­кIу­си Рос­сияла миллатла театр­тала цаи­бил фестивальличил барх РФ-ла культурала Минис­терстволичил ва РФ-ла театр­тала хIяракат­чи­ба­ла Союз­­ла бекIдешлиуб сентябрь­л­а 15-19-ибти бурхIназиб ЧР-ла­ тах шагьарлизиб мажлис бе­терхур.

Илар театртала маш­гьурти критикунани ва ре­жиссёртани, дяхI дик­нила, пластикала, гIяр­тист­­ла санигIятла ва далайла пагьмула шайчибти Москвала пе­да­го­гу­на­ни бутIакьяндеш дариб.
Грозныйлизиб бетерхурси театрла мажлисличи Северный Кавказла 39 миллатла театртала гIяхIцад вакилти цалабикилри. Ца шайчиб кахIелун ГI.Батирайла уличилси Даргала театрра. АрхIяличибад чарбухъунхIели илдани чула пикруми дуриб. «Балбуцла сиптакартани цаибил бархIиличирад нушаб гIяхIти гIяхIялдеш дариб. Ил бархIи бархIехъ ЧР-ла Х.Нурадиловла уличилси драмала театрлизиб Северный Кавказла театрла мажлис бехIбирхьнилис хасбарибси шадлихъ бетерхур.
Гьайгьайрагу, мажлисла багьудила программа ца журала ахIенри. Илала баркьудилизиб декIар-декIарти регионтазибадти санигIят ункъли бяркъурти, илкьяйдали, театрла санигIят касес пикри лебти жагьилти адамти бузулри. Гьар бархIи лебилра бутIакьянчибас миллатла театрти мяхIкамдирнила ва гьаладяхI дашахънила масъултачи дяхIчиаибти устадешла дурсри, лекцияби ва «журуга столти» дурадуркIулри.
Дебали сабухъчебсили бетаур регионна культурала организациябала руководительтала ва «Миллатла театр даг ахIенну, ишбархIира жагIялра» уличилти театртала руководительтала совещание. Балбуцличир РФ-ла СТД-ла председатель Александр Калягинни бутIакьяндеш дариб. Гьарилли театрла шайчир челукьути масъултачила пикруми дуриб. СТД-ла лерилра пикруми дус ахирличи бикибхIейс РФ-ла Правительстволизи дур­хьути сари. Театртала цахI­набикла паргъатдеш булъуси бекIлибиубсигъуна ма­съалали бетарули саби пача­лихъла къуллукъчиби театр­личи бе­кIа­хъудила къуллу­къу­нала организацияличи кьяй­да хIербикIни», — бурули сай Даргала театрла директорла къуллукъуни заманалис дузахъуси МяхIяммад ГIяб­дул­кьа­дировли.
«А.Калягинна кумекличибли иш­бархIи Гроз­ный урхI­ме­шу­­а­хIенси театрла хIяжли бетаурли саби. Ил, бегIла камли, театрти лернила лишан саби. Театрли Санкт-Петербурглизиб ва Москвализибцунра ахIи, мил­­латла регионтазибра искусствола разидеш бихули саби. РФ-ла СТД-ла председательли Чечнялизиб бетерхурси театрла фестиваль халкьани-ургабси ва гьар дус дурабуркIуси балбуцли бетаахъес пикри гьалабихьиб, дурала улкназибадлира адамти башес имканбикIесли. Ишгъуна балбуц дурабуркIнили бегIлара гIяхIтигъунти миллатла театртала хIянчурби чедаэс, ихтилат дураберкIес, устадеш гIерасес, варх узес вягIдалавиэс имканбикIули саби. Ил дебали мягIни­чебсилира бетарули саби, сенахIенну Россиялизир театрти илцад-декIар дахъал агара. Ишкьяйда лерилра дарх цаладикнили, гьарилли вегIла баркьудила мягIничебдеш иргъулра», — викIи РФ-ла искусствовала урибси хIяракатчи, театрла художественный руководитель Мустапа Ибрагьимов. Илкьяйда, илини «Гьаннала заманала театрлизиб драматургияла, режиссурала ва миллатла театртала масъулти» бикIуси темала чебкад устадешла дарс дураберкIиб.
Буралли, фестивальличибад театрла гIяртистуни сагати багьудлумачил ва разиси хIяйчиб чарбухъун. Маш­­гьурти далайчиби Арсен ХIясанов, ХIузаймат Ибрагьимова, Алибхан ГIялибеков ва Саида Мя­хIяммадова Эль­мира Ибрагьимовала бекI­­деш­лиуб, В.Поповла уличилси далайчибала кьукьяла искусст­вола Академияла цацун далайикIнила кафедрала доцентла бекIдешлиуб бузутала устадешла дурсрачира башули калун. Илаб илдани чула пагь чебаахъиб. Специалистла гъай хIясибли, мажлисличиб цацун далайбикIнилизиб нушала гIяртистуни бегIлара гIяхIтази халбарилри. Устадешла дурсрачир, нушала далайчибани, хъули хъарбарибси хIянчи тяхIярли, А.Цагарелила «Ханума» бикIуси масхарала пьесала бутIни чедаахъиб. Илкьяйдали, бурибти гIяртистуни Саният Каримовани, Рашидат ИсмягIиловани, Мухтар НухIовли ва жагьси гIяр­тист ГIябдусамад ГIялиевли чула пагьмурти гьаргдариб. Илдани У.Шекспирла «ДуцIрумла дугилизиб муэри» бикIуси комедиялизир гIяшикьтала ролани дузахъулри.
Гьар бархIи драмала театртала ва начурбала театртала гIяртистунас 1,5 сягIятла устадешла дурсри кадирхьулри. Илдани сценаличир далдикибти вяшатIалала ва илав гъайикIнила, шушкначил вирхIнила ГИТИС-ла кафедрала заведующийтазирад санигIятла устадешра гIерасиб.
Театрла режиссёр Рабадан Ильясовли бурни хIясибли, фестивальличир лерил секIал жагали пикридарили дал­­кьа­а­хъурлири. Балбуцла бу­тIа­кьян­чибас, устадешла дурсрачи бякьи гIергъи, дунъяла драматургияла ва литературала классикуна­лара гьаннала заманалара произведениебала спектакльтачи, гьайгьайра, Рос­сияла халкьанала миллатла мезаначилти, лазат касес имкан­бакIиб.
Фестивальла багьахънилизиб миллатла театртала спектакль­тала халаси сияхI чебаахъилри: Адыгеяла, Башкортостанна, Дагъиста, Калмыкияла, Карелияла, Кабардино-Балкарияла, Комила, Марий Элла, Татарстанна, Хакасияла, Чечняла, Якутияла. «Ишгъуна мягIничебси балбуц дураберкIни Россияла халкьла миллатла театртала культураби мяхIкамдарнилизир ва гьаладяхI дашахънилизир, РФ-ла халкьани-ургар миллатунала, культурала ва рухIла бархбасуни дебадиънилизир сабабли бетарули саби. Разилира нуни чедаибти спектакльтала режиссёртачил ихтилатбарес ва, илкьяйдали, РФ-ла СТД-ла председатель А.Калягинна, Россияла гIярмияла Центральный Академический театрла бекIливиубси режиссёр, РФ-ла халкьла гIяртист Борис Морозовла ва РФ-ла СТД-ла комиссияла член, театрла критик Глеб Ситниковла бекIдешлиурти уста­дешла дурсрачи укьес им­кан­бакIниличи», — бурули сай Р.Ильясовли.
Нушала улкала жагати шагьуртазибад цаличил тянишбиъниличи Даргала театрла гIяртистуни дебали разили саби. Илди Грозныйла дягIути кьакьурбани, шагьарлизибси умудешли, ахъти хъулри делшнила тяхIярли, жагали хIеруди бузахъути шагьарла унхърани ва музейтани хIяйранбиахъублири. Ил архIя илдала пикри-дагьрилизиб гIуррара гIяхIцадхIи кавлан. Театрла вакилтала уркIила гьав ишкьяйда сипатбарес вирар: «ГьатIира гьаладяхI дашес ва чеахъдикIес пикрибирехIе!»