БелчIудила дус бехIбихь­и­б

Харжаначи балбикибсив кайсуси багьуди?

ХIера, бехIбихьиб белчIудила сагаси дус. Нушала республикализиб дурхIнас, хаслира — цаибти классунази аркьутас, разиси ва дигуси, жявлил хIядурдеш бируси байрамла бархIили бетарули саби. Сентябрьла кIиличир лерилра школабазир цаибти зянкъ зайдухъун. Азбуртазиб бегIти чула дурхIначил ишдуслизиб цаэсил бируси линейкаличиб тIашлири. Школала учительтани, руководительтани ва бегIтани гIяхIти дугьби дуриб. Чула дурхIнани багьуди касес халаси иштяхI дакIубирниличи бирхауди бихьиб.

Марлира, ил бархIи халаси байрам саби. Сабира? БучIантала бегIтачил ихтилатбарибхIели, ил байрамличи мешубиркули ахIен. Гьанна дурхIя школализи хIядурварес дахъал харжани дарес хIяжатли сари. Ургабил хIясибли, 14 азир къурушличибад 20 азирличи адикайчи аркьули сари. Илди харжани асес хIяжатти жузи хIисаблизи кахIесили сари. Юх, хIушани эс дирудая жузи хIукуматли дедес хIяжатти сари или. Нушала Правительствола хIукму хIясибли, Россияла лерилра школаби жузачил ва белчIудилис хIяжатти цархIил журала ваяхIличил гIердуцахъес хъарбарибси саби. ХIякьикьатлизиб биалли дахъалгъунти жузи бегIтани чула харжаначил дургули сари. Жузала дурарад дахъал белчIудила тетрадуни ва цархIилти брошюраби исес гIягIнити сари. Нуни аргъес хIейруси цагьатIи секIал: гьарил школализиб чула хасси программа лебли саби ва декIар-декIарти автортала жузи хIяжатли сари. Ца улкализиб ца программа ахIену бируси? Гьалаб школьникунала ца журала палтар дирутири. Илкьяйда сабри СССР-ла замана ва илис гьалаб, пачала заманара. Гьанна ца журала палтар агара. Гьарил школала директорли чус дигусигъуна форма пикрибирули саби.
Августла 29-личиб Лавашала районна администрациялизиб белчIудила дус бехIбирхьнилис хасбарибси совещание бетерхур. Иличив докладличил гъайухъунсири районна багьудила отделла начальник ХIямид НурбяхIяндович МяхIяммадов. Илини 2019-2020-ибси белчIудила дусличи барибси хIядурдешличила ва арбякьунси дусла баянтачила цалабикибтази багьахъур. Илини бурни хIясибли, Дагъистан Республикали «Багьуди» бикIуси милатла проектла 10 шалила 7-лизир бутIакьяндеш дирули сари.
Цаибил: Сагаси школа. Илизиб чебаахъили саби школалис сагати белчIудила ваяхI тIаллабдарес. БелчIудила сагати мерани акIахъес ва хIябал сменала белчIуди агарбарес.
КIиибил: Гьарил школьникла сархибдешуни. «Кванториум» бикIуси тех­­нопарк акIахъни; мераначир се­кIал пикридирути ва дирути центрти акIахъни; гьариллис декIарли харжани декIардирни; пагьмучебти дурхIни да­кIу­бир­нилис хасдарибти центрти акIахъ­ни.
ХIябъибил: Бахъал дурхIни лебти хъалибаргуни гIердурцни. Школализи букьес хIебаибти дурхIнас психологияла ва белчIудила шайчиб кумекбарни; белчIудила заведениебала хIянчилизиб бегIтази ва дурхIнази бутIакьяндеш дирахъни.
Авъибил: БелчIудила сагати журала имканти (цифровая образовательная среда). Хъярхъдешла Интернетличил шимала мер-мусаличирти школаби гIердуцес; айти-клубани акIахъни.
Шуибил: ЖамигIятла гIямрулизир бутIакьяндеш дирни. Адамтани саби гIяхIъулати хIяракатуназир бутIа­кьян­деш дирни; жагьилтала пагьму гьаргбарести шуртIри акIахънилизи дурхIни бархбалсахъес.
Урег-ибил: Жагьилти устни. Жагьилти устни якьинбирути центрти акIахъни; декIар-декIарти санигIятунала устни хIядурбарес хIяжатти, сагати журала тIалабуначи далдикибти устаханаби акIахъни.
ВерхIъибил: Челябкьлала учитель.Учительтала устадеш гьаладяхI дукес хасдарибти центрти акIахъни; мугIяллимтала хIянчилис лайикьси ва азадси кьимат бедлугес.
«Багьуди» бикIуси миллатла проект бетерхахъес федеральный бюджетлизирад 106 миллиард къуруш арцла декIардарили сари. 2024 ибил дус бакIайчи 784 миллиард къуруш харждарес пикри саби.
2019 ибил дусла сентябрьла 20-личиб Лавашала гимназиялизиб, Наскентла ва УллугIяяла урга даражала школабазиб «Гьаннала школа» ва «Багьуди» дикIути проектуни детурхахъули «ГьалабяхI башнила дамгъни» («Точка роста») бикIути центрти абхьили дирар. Илдала мурад саби школабазиб бучIути дурхIни сагати тIалабуначи далдикибти ваяхIличил «Технология», «Математика ва информатика», «Физкультура ва ОБЖ» предметуни мурхьли дяркъяхъни. Илди центртазиб дурсрала гIергъи гуманитарный предметунала шайчибра бучIанти чула багьуди чеимцIабирес бирар. «ГьалабяхI башнила дамгъни» бикIуси центрлис гьарил школализир кIикIел кабинет хIядурдарили сари. Илди кабинетуни далкьаахъес муниципалитетла бюджетлизирад арц декIардарибти сари. ХIяжатти ваяхI асахъес федеральный бюджетлизирад харжани декIардарибти сари.
Дагъистан Республика «Земский учитель» бикIуси проект бетурхахъни ахтардибарес багьандан декIарбарибси саби. Лавашала районнизиб ил проект хIясибли кIел школа чедаахъили сари. УллугIяяла урга даржала ва УбяхI Убекила школабазиб дурала пачалихъла мезани руркъяхъути учительти биули ахIен. Ил проект хIясибли, шимазирти школабази узес вакIибси учительлис миллион къуруш арцла декIарбируси саби. Мерличиб илис хIериахъес хъалира декIарбируси саби. Миллион биалли сунела хъали-цIа ункъдарес харжбарес саби ихтияр лебси. Учитель 50 дусичив имцIа хIейубси виэс гIягIниси сай. ХIямид НурбяхIяндовичли буриб, проектли алкIахъути шуртIри хIисаблизи касили биалра, чули хIяжатти учительти баргес хIебиъниличила.
Аргъбаибси масъалали кавлули саби школализи ахIебаибти биштIати школалис гьалаб кайсуси багьудиличи хIядурбирни. Нушала районнизир лер шими биштIатас хасдарибти дурхIнала унхъри агарти. Ил багьандан биштIати секьяйда школаличи хIядурбирулил багьес къиянни саби. Багьудила отделла начальникли бурни хIясибли, районнизиб халаси хIянчи бирули саби дурхIнала унхъри абхьес. ЦацадехIти шимазир хIукуматли илдас хасдарили адамтала хъулри ижаралис сайсули сари яра исули сари. ГIяялахъяблабси школализиб дурхIнала анхъра акIахъубли саби. Хъарлябхъулизиб — сагаси абхьили саби.
ХIямид МяхIяммадовла гъай хIясибли, иш белчIудила дуслис районна школабас хIяжатти лерилра жузи тIалабдарили сари. Илди асахъес 28188557 къуруш декIардарибти сари. Илкьяйдали ишдус республикализир урегал миллатла мезлис сагати жузи дураили сари. Лавашала районнис кIарахъала ва дарган мезла 4346 жуз сасибти сари. Илди асес 1252054 къуруш арцла харждарибти сари.
Илкьяйдали районна 22 школализиб медпунктла кабинет алкIахъули сари. Илис районна бюджетлизирад 800 азир къуруш арцла декIардарибти сари. Районна урегал школалис автобусуначиб дурхIни бикахъес лицензияби декIардариб.
Амма дусличи-дус нукьсандешунира камдирули ахIен. Бахъалгъунти бегIти бедлугуси багьудиличи разили ахIен. Камдирули ахIен гъай сайсути рушбатуначила ва школабас дурчути харжаначила. Бахъла разидеш агара ЕГЭ-личира. Шимала школабазиб бучIути дурхIни дусличи-дус камбикIули саби. ЦацадехIти шимазирти диштIати школаби гIейкIули сари. ДурхIнас цархIилти шимази башес хIяжатбиркули саби. Багьудила программали бучIантачи халаси гужбирули саби. Халаси нукьсандеш саби школабазир миллатла мезла дурсри камдирни. БегIтала ва школала бархбас хIярхIли саби. ЦацабехIти бегIти чула дурхIнани школализиб се бирулил бекIлил пикрибулхъули ахIен. Школализиб бузути хIянчизартас бедлугуси алапа дебали камси саби. Дила пикрили, камли саби чебяхIси даражала белчIудила заведениебани школабачил бузахъуси бархбасра. ГIяхIсири халати организациябани ва предприятиебани школала парталичивадал чус специалист якьинвируси виалри. Ил учIахъес кумекбируси биалри.
Улка палакатбарес дявти гIягIнити ахIен. Пачалихълизиб багьуди тIутIу­баралли, улкара бахъхIи кахIевлан. ХIейгеси биалра, нушала Россиялизиб багьуди палакатбиубли саби.