Наб гибси чеу «Чекист» сабри

30 дусцадхIи «Альфа»-ли­зив къул­лукъ­би­рули ка­лунси Александр Ана­то­лье­вичличил журналист Андрей Ван­ден­кола ихтилат.

— Александр Анатольевич, хIу Кавказлизи гьала-гьала хIергуд вакIибси?
— 1980 ибил дусличивад вехIихьили ну Кавказлизи имцIали вашусири. 1993 ибил дуслизир илар дебали хIейгести анцIбукьуни кадиркес дехIдихьиб. Шамил Басаевли вертолётуни дурцулри. Нуша биалли иличи къаршили дургъутири. 1986 ибил дуслизив ну «Альфа»-лизи кьабулварира. «Альфа»-ла бекIлибиубси хIянчи террористуначи къаршили бургъни сабри.
КIинас дехIдихьиб Чечентала дявти. Цаибил дергъ, кIиибил дергъ…Халасигъуна замана дургъби дегIла демжурти мусначир дирутири нуша.
— 30 дусцадхIи калунрив хIу «Альфа»-лизив?
— 1986 ибил дусла дуцIрумлизиб ну ила уцибсири, октябрь базличив биалли, хIябал базла стажировка барахъес или, Афганистаннизи вархьибсири. Илав сайри «душмантачил» ну ургъес вехIихьибсира. Нушани къачагъунани буцибти адамти азаддбалтахъутири, хIиллаби дирути бургъанти агарбирутири. Ил гьамадси хIянчи хIебиъни лебтанилра балули бургар.
— 90 ибти дусмазив, хIу Северный Кавказлизи вакIиб­сирив?
— Нушала кьукья 1994 ибил дуслизиб Кавказлизи бархьибсири. Цаиб­ти Чечентала дургъби детурхухIели ка­дир­кути анцI­бу­кьунани гьаннара т­а­ма­­шавирахъулра. Илаб набчил чумра гIяхI­гъабза гIярмияла командирти къар­ши­бикиб. Нуша нушала ВатIан багьандан дургъулра или гьанбиркусири. Гъаб­задешличил бургъули Россияла гIяс­куртани къачагъуни дубуртази гьабяхъибтири, лерилра шагьуртира шимира илдазирад азаддатурлири. Халаси замана хIебикили, илди лебилра зулму­карти агарбаресра бажардидиркутири. Амма…чедибти халати хIякимтани къа­чагъуначил даршудеш багьахъурли, дахъал хIи картIили сархибси нушала чедибдеш….чебасибсири.
— 1995 ибил дуслизир Будёновсклизир детаурти кахти анцIбукьуназирра бутIакьяндеш дарибтирив хIуни?
— ГIе, илар детаурти анцIбукьунанира нуша рази­хIедиахъубра. Вертолётуни дурцухIелира Басаев чи саял нушани валусири. Къачагъунани 1600 адам лебси больница буцилри. Илдала ургаб дебали бахъал зягIипти адамти, халати, биштIати ва хьунул адамти лебтири. Больницализиб гьужум бирухIели, дила юлдаш Володя Соловов ва цархIилти нушала бургъанти кабушибтири. Къачагъуни дебали ункъли ярагъличил гIеббуцилри, ункъли бургъесра балулри илдани. ДигIянали сягIят шуличиб дурабуркIуси нушала гьужумличила илдани балули буилри. Нушала бургъантачи хапли кIелра шайчирад къяйкбикIес бехIбихьиб. 3 сягIятцадхIи бяхъибтас кумекбаресалра имкан агарли калунра. Сен биалра Басаевла къачагъунази ясирбуцибти зягIипти азадбатахъес нушаб имканбакIибсири, гьала-гьала дурхIни баркьес баибти хьунул адамти, кIинайс биалли, лебилра больницализибтира.
— Чечнялизи къачагъуни арбукьяхъес­ их­тияр барни бархьсилизи халбирулрив?
— Илди барибси вягIда хIясибли арбукьяхъес батуртири. Къачагъунас автобусунира чула кабушибти чебихьахъес рефрижератортира дедибтири.
Будёновсклизибра бегIла къиянси операция дураберкIибсири нушани.
— ГIяхIмат-ХIяжи Кьадировличи мурт командировкаличи вархьибсири хIу?
— 2000 ибил дуслизив ну ГIяхIмат-ХIя­жи Кьадировличил ца хъулив хIериуб­сири, илдала хъалибаргличил варх укусири. Кьа­диров кавшес дигути итхIели бахъал сабри. Ил мяхIкамварни сабри дила бекI­ли­биубси мурад.
— Амма хIедиубра хIушани Кьадиров мяхIкамварес.
— Грозныйлизиб сагаси стадион тIаш­балтуси замана фугас бабзси бетонна бухIна дигIянбарили буилри. Ил кавшес халаси замана хIядурбикIули калири иличи къаршикарти. 2004-ибил дусла майла 9-личив Кьадиров трибуналичи ацIили гъайухъес гьалаб, трибуна дяркъурти хурачил нушани ахтардибарибсири. Амма фугас лебни кабизахъес хури бажардихIедикиб. Дебали бабзси бетонни кIапIбарили буилри трибунала удиб дигIянбарибси фугас.
— Россияла Игитла у хIед селис гибсири?
— Сириялизирти дургъбазир бутIа­кьян­деш дарни Россияла Правительстволи ахъли кьиматлабариб. Сириялизибти къачагъуначилти дургъбира дебали къиянти сарри. Чебаэслири сен-сен западла улкнани ва США-ли къачагъуни ункъли гIеббурцулрил. Адамти кабуршахъес дурала улкнала инструктортани илди ункъли хIядурбирулри ва ярагъличилра доллартачилра гIеббурцулри. 2018 ибил дусла июньна 26-личи бикайчи калунра ну илав. РФ-ла Президент Путинни Северный Кавказлизив сунела шайзивад вакил варили вархьира.
— ХIела хъалибаргличила баянти хIуни сен дигIян­дирулри?
— Ну кIина хъайчикайибсира. Цаибил хьунул Ольгазивад ну декIа­ри­кира. Амма гьан­нара цаличи ца гьимдукIили ахIенра. Ну­шала акIубли халакариули Аня бикIуси рурсира лер. 24 дус риубси рурсили МГУ-ла психо­ло­гияла факультетра таманбариб. 2001-ибил дуслизив Светлана бикIуси хьунул адамличил тянишиубра ва авал дусла гIергъи хъали-цIа дуцира. 2006-ибил дуслизир рурси акIуб. Илис Саша бикIар. 2009-ибил дуслизив биалли уршира акIуб. Илис Лё­ша бикIар.
Шурбатурси —М.МуртузагIялиев