Къалмакъарли разидеш хIеху

Адамла гIямрулизиб хъалибарг бегIлара бекIлибиубси саби. Хъалибарг халати жавабкардеш дихуси, гьар бархIила къиянси хIянчира саби.

Ца муруйцун яра хьунуйцун ахIен хъали-цIализир жавабкардеш дихес гIягIниси, кьисматли цабарибси гьунчиб кIелра барх цабалги, цали ца гIеббурцули, вяшбикIес чебиркур. Гьайгьайра, гьарил инсайс гьардизурти хъали-цIа диубли дигахъу ва илгъуна пикриличил хъаллара бирути саби. Сепайда, вегIла пикрумира Аллагьла кьадуртира хIякьикьатлизир цугдиркули ахIен. Сецад хIейгеси биалра, жагьти мурул-хьунул декIарбиркули бирар. Илгъуна анцIбукьлис декIар-декIарти сабабунира алкIули сари. Амма имцIатигъунти аги-кьяйдализир илди декIарбикнилис сабабли ретарули сари хъубеш неш. Нушанира балуливан, ил масъала жявхIейчибадал лебси саби.
Урши хъайчикатес замана баибхIели, илала бегIти гIяхIси хъалибарглизирадси рурси кариэс хьулбикIули бирар. Лерилра хасти гIядатуни дурадеркIили гIергъи, бирули саби жагаси мекъ. Тамай декIарти хIял- тIабигIятла адамтани алкIахъули сари хъали-цIа. ГIе, декIарти хIял-тIабигIятла, сенахIенну гьарил хъалибарглизир чули кадизахъурти гIядатуни дирар, илдала хьулчиличиб саби гьарил адамлис бяркъра бедлугуси. Адамла вайти ва гIяхIти хасиятуни дирути сари. Гелешмешла юртлизи ракIибси жагьси цIикури ил юртлизир кадизахъурти низам-кьяйдаличил, сагати тухумтачил багьла-багьлали тянишрирули, сунела хъулир жагали вяшрикIули, хIеррирули сари. ИмцIаливан, жагьси хъалибарглис бегIтачил барх хIербирес чевкъуркъули бирар. Аммаки, дебали гIяхIси бииши, итмадан жагьилти бегIтачибад декIарли хIербиралри. ДекIарли хIербиэсра лебталалра имканти агара. Се бируси, хъубеш нешли уршила хьунул кьабулхIерирули риалли?
ЦацабехIти нешанани чула уршбас бархьси кьимат кабатес хъумуртули саби, уршила хьунуйчи бетаайчи. Мисаллис буралли, дигуцадхIи шадив вашули калунси урши гIядатласи, кагибси рурсиличи хъайчикайибхIели, гIяхIси рурси сунела уршиличил хъали-цIа акIахъес кьабулрикили сари или, разирикесила мерличир, иличи сегъуна-биалра сабабличил рехIрилзули рирар. Илдигъунтас гьанра биркули хIебургар рурси чула хъули карукили хьалли, иличил урши виъни хIерируси, хьуна гьарил баркьудилис илини диъни жавабкардеш дихути. Ца юртличиб кIел хьунул адам балхIебиркур ибси буралара лебсигу. Наб мурталра гьанбиркусири сен илкьяйда бикIутира или. Амма ил бурала гьарли-марти гIямрулизиб чуйнара марбиънила анцIбукьуначил нуша дяхIигулра. БегIтира уршира ца юртлизиб хIербиралли, «ну сарра юртла регI» или хъубеш нешли уршила хьунуйзи хамдеш-халадеш чедиахъули, ил уряхIли чераэс кьаслизир, даим кьижрикIулира чериур. Уршила хьунул кьалли чина-биалра архIяличи дурарухъи, ца ити чучи арацIили, калунси адам ахIен. Чули сукни бякьи, илала бегIти, тилади-бусравличил уршилис шери редахъес кьабулбикахъили, карукибси сари. БегIтала дигили алавруцили, халараибси рурси, сунела мер-муса датахъурли, тамай балхIебалути адамтачил рарх хIерриахъес редлугули сари. Мура юртлизир сари хIеригахъни чебиахъалли, илис децIигули бирар, замана арбашукад, иша сен ракIибсирара или, пашманрирар. Уршила хьунуй бархьси хIебирули биалли, насихIятличил гIеббура, амма лайикьагарти гъай-мез селис адилкьути? Жагьилти цаличил ца балбикили хIербирули биалли, хIушаб илдала баркьудлумази дирхес хIяжатдеш агара.
АлкIули саби дурхIни. ДурхIни багьандан или жагьил хьунул адамли хъали-цIализир лайикьагарти секIулти чекайсес чевкъули саби. ИлкIун илди чекайсес ахIен шери рашуси, сунела муруйчил барх жагаси кулпет абикьес ибси мурадличил сарину. Сунела уршилис гIяхIси къуллукъра бирули, вайти хасиятуни агарли сунела хъулир жагали вяшрикIуси уршила хьунул сен хIеригахъусил аргъес рирули ахIенра. Уршила хьунуй сунела хIурматбирули, малхIямли «неш» рикIули гъайрикIухIели, чурхли жавабти чардалтули, мукьарличи бецIван черашес сеналра асухIебирар хъубеш нешлис. СенахIенну гьими-кьясли ва хIясаддешли бунагьуни дургути сари. Бахъал леб уршила хьунуй се-биалра асалли, сен илизи арцла ихтияр бедибси бикIутира. Сен муруй хьунуйзи арц хIелугути, хъулир хIяжатти лерил секIал илини диалли исутира. Хьунул зягIиприкалли, илгъуна хьунул се рируси, декIарики илизивад бикIули, хIяжатагар къалмакъар вяшдирули сари. Илдигъунти аги-кьяйдализиб уршилис маслигIятла тяхIярличил лерил секIал гьунчидиркахъес чебиркур, неш нешла мерлар чериуси сари, хьунул – хьуна. Нуша лерилра Аллагьли акIахъубтира ва лерилра ахиратлизи аркьутира. ЧевяхIсини сари нушаб талихIра, разидешра, къияндешунира дурхьути. ИшбархIи уршила хьунул риалли, белики жагIял сунела урши яра сари зягIипбикес. ИлхIели уршила хьунуй чучи уркIецIи хIебаралли, дигахъув? Гьайгьайра, хIейгахъу. Дила пикри хIясибли, лерилра пикридарили, хъалибаргла духIнарти анцIкьи-шишимтира разидешра дарх дуртIули, цаличи ца малхIямли, уржили хIербирес гIягIниси саби. Жагьси рурсилис гьатIира гIядаббулхъан, лерил секIал белги­хIе­дарили, муруй нешла шали буцалли, гьарил баркьудилизир хьунул гIяйиблариралли. Гьаланачи къалмакъарла сабаб бархьли иргъес чебиркур, гIур илгъуна хIебиахъес сайра къайгъилизи викес.
ХIяжатагар мерличир хъубеш нешли лайикьагарти вяшдиралли, цIикурила иличибадра муруйчибадра уркIи гIелабяхIбирар. Иличи биалли чилилра пикри бяхIчихIейусигъуна саби. Жагьси уркIи челябкьлализиб секьяйдали илдигъунти адамтачи дигили бирцIура? Ахирра-ахир хъубеш нешла «гIяхIбаркьунани» уршила хъали пашбелхъахъулира бирар. Уршила хьунул хIеригули риалли, урши хъайчикахIетурли, мурталра вегIла мякьлав виахъес гIягIнисири, рурсилара кьисмат заяхIебарили. Хъайчикатурли гIергъи, жагьилти паргъатли хIербиахъес батес чебиркур, хIяжатдеш биалли кумекбирули. Гьайгьайра, лебилра хъубеш нешани илдигъунти саби рикIесра хIерирус. Леб гIяхIти, чули бирусигъуна кумек гIеббаахъес къалабати, уршбала хьунрачил пергер бархбасуни кадизахъуртира. Илдигъунти халаси хIурматличи лайикьтира саби.
Мурул адамлис, хъайчикайили гIергъи, гьарли-марси жавабкардеш дихуси хъалибаргла бекI виэс чебси саби. Сепайда, цацабехI мурул адамтани илдигъунти жавабкардешра дихули ахIен. Хъалибаргличи авараагарбиралли, ахирра илдала хъали-цIа детхIерар. Муруйра хьунуйра гIячихъли аргъес гIягIниси саби хъалибаргла мягIничебдеш, цали иргъхIергъалли, итиллис гьамадли хIебирар хъали-цIала масъулти ирзес.
Ахирличир уршбала нешаначи дугьаризес дигулра: уршила хьунуйчи урши кевисуси къаршикарличиван хIермадикIудая. Иличил душмантиван мадирудая, иличи гIяйибтани диркьес гьалакмадикIудая. Уршила хьунуйчилти къалмакъарли хIушаб разидеш хIеху. Ил хIушала уршила гIямру жагадируси ралликьяна сари. ХIушала рурсбас гьардизурти хъали-цIа, гIяхIдешуни ва талихI диубли секьяйда дигулрал, тяп илкьяйда дигахъуси саби уршбала хьунрасра илдала бегIтасра. Иличила хъуммартидая сеналра! Гьарилла хъулир баракатра талихIра каммадиаб!