Дарган девличи диги лерхIели…

Репинна уличилси мургьила медаль сархибси машгьурси гIярбукIан художник ГIябдуллала ва районнизир цаибси телефонистка ГIяшурала хъалибарглизир акIубли халакараибси сари ГIябдуряхIманова ПатIима ГIябдуллаевна. Илала кIел рузира авал узира леб. Ца узи, сунела гIяпабаркь, ХIяжи ГIяб­дуряхIманов, гьарра шайчивад пагьмучевси вири.

1959 ибил дуслизиб ПатIимани Мя­хIяч­къалала 4-ибил школа­лизиб урга дара­жала­ багьуди касиб. Ил дуслизир меду­чи­лищелизи ка­рер­­хур. 1961 ибил дуслизир фельдшер-ла­бо­рантли тах ша­гьар­ла мегьла гьун­дурала больницализир рузес рехIрихьиб. Илав къаршиикибсири ПатIимас бегI гьалав ГIябдулхIямид ХIясанов, кIинайс гIямрула вархкьяли ветаурси.
1971 ибил дусличирад ПатIима ГIябдуряхIманова райбольницала лабораториялизир рузес рехIрихьиб. Кьудратла ВегIли илдас кIел уршира ца рурсира кьадарбариб. Шамилли ва Хадижатли, нешла дякь чеббикIили, тухтурла санигIят касиб. ХIясан историк ветаур.
Ит бархIи ил кьакьалар цугрикиб. Гьар мурталраван шалати дяхIличил, ванати яхши-хушличил, хъумхIертести хабар-вягIдаличил. ГIур, камсиван пикрирухъи, илини иб:
– Дила кабинетлизи гьавхIейкIуду?
– ХIябилра гьаввакIиша, ПатIима ГIябдуллаевна. Къуллукъ-мурад?
– Ца хIези чебиахъуси леб. ХIела пикри аргъес дигахъира…
ГьатIи суалти хIяжатли ахIенри. Кабинетлизи ацIибмад, ПатIимани столла гIелабси уталичи кайахъес маслигIятбариб. ДиштIати шишни, дармунтала пробиркаби цашалдариб. Кагъуртани бицIибси папка столличи кабихьиб.
– Ишди дила белкIани сари.
– БелкIани? Поэтессала дякьличи дурарухъи хIериадли?
– МайкIуд, гъари! Илди дахъал дусмазир дучибти дезни, хIябкубти, далуйти сари. Кам-гьамти ну-регIти назмуртира лер.
Ибхьулра папка, садирхъулра цалис гIергъи ца-чумал кIапIи ва, шакра хIейкили, учIес вехIирхьулра:
БяргIиб дяхIи хIебицIур
ДецI бухIнаб уркIилизиб,
Дугурбазибра булан
Ухалра берхIи закиб.
Дубси къалайбарадра,
Къарапул хIела багьа.
Шагьи агарли хьалли,
ХIедулъан дила багьа.
Чумал кIапIира таманхIедиубли лерай, ПатIимани сунела белкIанала чумал тетрадь гIурра хиб. Илди ГIямар Хайямла ва Фирдоусила илини шурдатурти далуйти сарри.
– Тилмажла санигIятра хIечи чеасили хIерииши?
– Набзирад сегъуна тилмаж риэса? Дахъ зайдикIути кьадин илдала далуйти! Урус мезли делчIни хIебаили, ахтардилисван нешла мезличи шурдатурра. ХIебалас, бажардирикилрал…
Юх, ил бархIи ну ПатIима ГIябдуряхIмановала лерил белкIани делчIес бажардихIейкира. Я замана аги. Далуйти-хIябкубтала даршалцад кIапIи лерри. Аммаки чебаира ил гьести гIямрула хьунул адамли, райбольницала тухтур-лаборанткани, кабихьибси къиян. Чедаира илала нешла мезличи ва литератураличи диги иш рухIлашал мискинбиубси, ишхIелла манзил.
Нуни илала белкIани дарх касира, баргили заманара, делчIес ва, лукIути адамти бикIуливан, къалайдарили, шин-хIункъаладарили, даргала бучIантас гьаладихьес.
Илкьяйда ПатIима ГIябдуряхIмановала сари-регIти назмуртала ва халкьла мухIлила пагьмула «ГIямрула някьиш» бикIуси цаибси жуз балкьаур. Гьалабван ил «Алеф» типографияли даргала бучIантачира баахъиб.
Дила пикрили, фольклор дигантас ва дарган девла тIем балутас ПатIимала жуз дигеси савгъатли бетарар. Сунени гьаман кайсуси ва, цалра макьала убхIебатурли, бучIуси республикала «Замана» газетализи жузлизирад кам-гьамти далуйти гьаладихьнира лайикьли бирар.
Наб биалли имцIабарес дигахъира:
– ПатIима ГIябдуллаевна! ГIурра лукIен! ГIямру дигахъен! ЧевяхIси Аллагьли хIед арадешра имцIабараб!
***
ХIядур-хIядур хIямшиман,
ХIядурли валхIейкирив?
Гъудур-гъудур гъумекан,
Гъудурли валикирив?
ЖумягI дуги суб вебкIаб,
Сукра бетIу агарли,
Сут дуги хьунул ребкIаб,
ДекI дукIуми агарли.
Дуги-шалара диркур
ШайтIунтала шурмаур,
ХIери-бархIира ихъур
Синкбала вацIализир.
***
Яни бакIалли чумлан,
Сайхъули цIуб чакарли,
ХIеб дакIалли ахъушан,
Кайхъули цIуб нусбани.
Ахъ дубура кьар сарли
Кьаргунти гашали дебкI!
Мурхь къада шараб сарли
Шумри милигили дебкI!
БерхIи дулхъай кIел духъаб,
Ца шаласи, ца ванал,
Шаласи шадиб букес,
Ванал дукла сабуцес.
***
Шумерила шел чуду,
ХIяклала хIябал чуду
ХIедеркуй ребкIишара,
Батурли шалал дунъя.
Индирайла лаглизив
Палтар архIяйла чумлан,
Лагъсайла вацIализив
Ярагъ арцла гIярбукIан.
ДурхIяли хIянигьара
ХIяракат хIунра бара,
ХIялай рухънараара
Къайгъи нунира бирис.
***
Дигай дирхьутив хIечи
Магьила лигаличи?
КарцIай дулхъутив хIечи
Эрменила чархличи?
Пайдаагар пухI дирихь
Камадизаб дила ша,
РяхIму агарил марка
Мадаркьаб хъали-алав.
Кани-камла хинкIи даркь,
ТIулбала алтIанаг даркь,
ХIугъуна вайгъабзала
БекIла вакъ къалайла баркь!
***
Чуду гибсилис дархьаб
Нушала Куркила шин,
ХIегибсилис мадархьаб
ЧевяхIси Аллагьли заб.
БуцIар цIали цIакь шандан
Къалайван кIантIибиран,
Мургьи-арцла някьишли
Абатурил гьигь лукIан.
Багьадур гIярбукIанти,
Датабая арали!
Дила дудешла шанти
Калабая хIулкIули!
***
Папрус бужу – гав далта,
Гьалмагъ рургу – рархьралта,
Пайдаагар гъабзали
Бурибси гъай бархьбалта.
Къакъуди бикIар къакъба,
Бараба или арцла.
ХIу нуни арцла барес
Агара дила уста.
Къадакад башул къапла
Къакъличирти гъез дуйгIис,
Закир дашул гьунуцIла
Дуклумази хатI лукIас.
***
ЦIудара цIубхIебирар,
ЦIубби лугIянхIебирар,
Абали даркьибти дяхI
ИмцIякь жагахIедирар.
ГIяшуллара шурлара
Шими дулъули буру,
ГIямайс даркьибил хъали
Дилара дуэсара?
УркIи чIумал чIичIала
Лералу хIела аба?
Кьас агарав ребкIара
Асили маслис алжан?