Къяббердибси гьуни

Ну гIяхIцад дусмазив «Замана» газетала мар­си гьалмагъ сай­ра. ГIергъиси замана га­зе­тала бяхIяназир дахъал ма­кьа­лаби ду­чIулра хIунтIена пар­тизантас хасдарибти, ил­дала гьарли-мар­ти игитти бар­кьуд­лумачила, гьунартачила бу­ру­ти.

Да­гъистайзир, хас­лира — ГIяякьакьализир, 100 дус гьалар кадикибти­ дургъ­ба­ла баянти дучIухIели, ну акIуб­си шилизибадти хIун­тIена пар­тизанти гьанбикиб наб. Шко­ла­лизир 4-5-ибти клас­суна­зир нура дила узикьар ГIяб­дул­­лагьра дучIухIели (сунела гIя­пабаркь, бехIемцIлизи ви­ки­ли ил алхунсири МЧС-ла Кас­пийск шагьарла управ­ле­ние­ли­зив руково­дительли виру­хIели), учительла хъарбаркь хIя­сиб­ли, Бакьнила ши­лизибадти хIунтIена пар­тизантачила баян­ти дучес да­шу­тири. ИтхIели 60-ибти дус­мала ахирличиб ми­цIир­ли калунси ца МяхIяммад Бя­хIям­маев ахIенси чилра агар­сири, 5-6 адамли ГIяя­кьа­кьалар кабикибси дергъ­лизир бу­тIа­кьян­деш дари­ли биалра. М.Бя­хIям­­­маевли нушази дахъал ха­­бурти ду­рибтири ГIяякьа­кьа­лизир, кIинайс Хъяр­букла ши­ла мякьлар, «Унеу хъяблар» ка­ди­кибти дургъбачила ва парти­зан­тала гьунар­та­чила. Гьарил ургъанна кьас лебсири душман дубуртази ухI­на­хIевхъахъес, лев мерличив къирварес яра гIе­ла­вяхI чар­варес.
Дилара узикьарлара гIякь­луагардешли ит­ди белкIани ва хIун­­тIена партизантала уми мяхI­камдарес хIебагьурра. ИшбархIи учIаннис илди гьаладихьес бетарули ахIен.
Наб ишаб хаслира белкIес дигуси ГIяякьакьала дявила гьарли-мар­си бутIакьянчи ва шуцIали мурдала­ ко­мандир дила дудешла узи ГIяб­дул­кьа­дир ХIясанов­личила саби. Ил акIубсири 1892 ибил дус­лизив Бакьнила шилизив, гIярабист, ша­ригIятла судла Даргала округла кьади, Да­гъиста Верховный судла коллегияла член ХIясанов МяхIяммад­кьадила хъалибарглизив. ГIябдулкьа­дир узули калунсири Ахъуша­ла, УргIерила ва Лавашала учас­токунала начальникли. Лавашала участокла начальникли вируси замана ил живарибсири Дагъис­та Ревкомла председатель Жалалутдин Къоркъмасовли Темир-Хан-Шурализи.
Сунени бурни хIясибли, Ж.Къоркъ­масовли аргъахъиб ярагъ­ладарибти Деникинна от­ря­дуни дубуртази ляркьули са­ри или. Илдас гьундури гIекIес ва бяхъ чегахъес багьандан, хIядурдеш барахъес хъарбариб. ГIябдулкьа­дирличи хъарбарилри шуцIали урчила мурда хIядурбарахъес. Илини белкIаназиб гьанбуршули сай: «Нуни бегIлара дила бирхауди бихьибти шел юлдаш къалабали жибарира ва илдачи хъарбарибсири кабизахьурси замана вецI-вецIал урчила ярагълабиубти мурдабачил Лавашаб биахъес. Илди сабри бакьлан Маликла ХIусин, наскентлан Жарбай ГIямар, бутран у гьан­бир­кули ахIен ва кIел цархIил юлдашла умира нуни хъумар­тур­лира». Илди лерилра баянти Дагъиста МВД-ла архивлизибси делолизир лер. Нуни ил дело чебаибла 25 дус дикили сари, ил багьандан уми хъумкартурлира. КIинайсра ил чебаэс ва гьанхIебушибти ГIяб­дул­кьадирла юлдашуначи­ла газета­лизи белкIес кьас леб. ШуцIали мурдала кьукьяли­чил ва сабигъунти бахъал цар­хIил­ти дубурланти хIунтIена пар­тизан­тачил ГIяякьакьализи ба­ибтири. ГIяякьакьала ва­цIа­-кьадала ва шурмала мер­­личир душмайс бяхъ чегахъести мерани дуцили, хIя­дур­кабиубтири. Къазакъунала полк къадала бухIнаберхур. Гьар шайчирад партизантани цауркIли цIа че­кьур. Гъузгъал­дидешлизи бикибти къазакъуни гIелабяхI буб­шесбииб, илабра бахълис берцуди баргес бетхIеур. Дархь­датурли тупани, берк-берж­ла уркурти, берцес бикибти диркьаличибяхI гьаббухъун. Илди дебабиубтири Манасла стан­циялизи. Партизанти гIе­ла­бадбикили, илди гьа­бяхъибтири. Ил гъазализир дакIударибти гъабзадеш ба­гьан­дан, ГIябдулкьадирлис су­нела у белкIунси «Маузер» та­­панча бедибсири. Мургьи­ла хатIли белкIун­сири ил. ГIяб­дул­кьа­дирли буруси белкI­личилси маузер бихIули лебсири или бурули бири дудешли ва дудешла рузили. Дагъистайзиб революция кабизурли гIергъи, ГIябдулкьадир Хайдакьла-Та­ба­саранна округла началь­ник­ли узули калунсири. 1927 ибил дуслизив 35 дусла гIям­ру­личивси ГIябдулкьадир, хапли Лавашав уцибсири. 1926 ибил дуслизив дурабухъунси ЦИК-ла «О разоружении» би­кIуси хIукму хIясибли ца дус­ла заманалис хIянчиличиб бузахъуси ярагъ («Наган») чарбарес хIяжатлири. 1927 ибил дусла сентябрьла 5-личиб таманби­ру­сири ил ЦИК-ла хIукму. ГIяб­дулкьадир биалли, Лаваша ва­кIили сай савли 1927 ибил дусла сентябрьла 6-личив. Ил ЦИК-ла хIукму буири или, уци­ли, тIашкаибсири. Органтани, ил такьсирличил барх, кIел лавашаканна уличил гIярза дакIу­биахъубсири, ва гIяйибагар шай­чив вайулаварили, контр­ре­волюционер ветаахъур. ГIяб­дул­кьадирли тиладибариб су­нечил ГIяякьакьализиб бургъули калунти адамти жибара­хъес ва сай вайулаварни кабизахъес. Амма илди вайти хIякимтас бархьдеш кабизахъес гIягIнили ахIенри. Сентябрьла 11-личиб шел бархIила бухI­наб тройкали хIукму дура­сиб ГIябдулкьадир кавшес. «Вне судебная расправа — расстрел» бикIусири итхIели ил­гъуна баркьудилис. Ил тяхIярли жагьил адамла гIямру къябаиб сагаси хIукуматла жалладунани. Лерил гIямру дила дудеш ГIябдулхIямидли, ГIябдулкьадирла уршби Гебекли ва МяхIяммадли сен-сен ветахъахъибал чула узи ва дудеш хIебалули калун.
Сагати замунти улкализи дакIибхIели, ГIябдулкьадир марвариб. Сепайда, дила дудешли сунела узи ГIябдулкьадир марварнила хабар хIебакьили итил дунъяличи арбякьун, бунагь- хатIаличивад Аллагь чевверхаб сунелану.