«Дила санигIят – адамтас кумекрикIни саби»

Нушала хIянчилабад гьарахъли ахIенси «36.6» ибси уличилс­и аптекализи мурт арацIаслира, адамтачил хIекьли къугъали гъай­ка­рикIули, жагати чарх-бекIличилси жагьил рурси чериули рирус.

Ил нуни мурталра сунечи дугьаизурсини буруси гьарил девли­чи­ иштяхIличил лехIирхъули, суалтас чедетаибти жавабти лугули­ хIясибрирулра. Набра илини чуйнара-сера хIяжатдикибти дармун­та­ла черкад дагалати­ на­си­хIятуни дуриб, се­гъун­т­и­ дармунти гIяхI­тил­­, яра хIя­жатагартил, се ба­­рал­ли гIяхIли бирарал мас­ли­гIят­бариб. ИлхIелира нуни хIя­сиб­бирули, жагьил рурсил­а дурхъасигъуна­ дарман чебигьес, хIези ил асахъес­ се­гъуналра кьас аги, иличи ур­гIеб­ли адамла киса хIя­сибли, илис бал­бир­кусигъуна­ дарман баргес­ гъазализирри. Ну дебали тамашарирусири, хIерагу, сунени хIебалути адамтачил ралли, секьяйдали ванали­, мал­хIям­ли гъай­ри­кIулил ил рурси, сунечи дугьа­изур­сила се изулил ба­гьес хьар­хъар­ри­кIулил, ва илис кумекбарес секьяй­дали къайгъилизи риркулил или. ХIера, адамдешл­а гьарли-марти къиликъуни, къугъати адуцала лерси адамли, сай чидил-дигара санигIятлизив узули виалра, халкьла хIурмат сархес бажардивиркули сай. Иличиб­ра чебяхIси кьимат биэс бирару гьатIи, вегIли бируси хIянчилис?
Ражабова Заира Жамалутдиновнала аслу-мина Агъулла районна Тпиг бикIуси шилизирадти сари. Илала бегIти — Жамалутдин Шабанов ва Гьури Шабанова илаб акIубти ва хIербиубти саби. Неш химияла ва биологияла учительницали рузусири (гьанна ил ахиратла хъули аррякьи сари), дудеш биалли — бухгалтерли. КIинайс илди Ставропольлизи гечбиубтири. Заирала сунечиб халати узира рузира леб, суненира илдачиб пахрубирути.
РиштIахIейчирад Заиралара нешла санигIятличи диги акIуб­тири. Сунени буруливан, дармунталара химиялара ургаб бархбас лебнили биэс, медицинализибси фармацевтикала кьяли чеббикIес дигиаурсири. Заирала дармунтала уми, илдала черкадти лерил дигIяндешуни гIяхIил дяркъес хьул акIубсири. Ставропольла шагьарлизиб школа таманаили гIергъи, рурсилира Пятигорскла фармацевтическая академия чеббикIибсири. Рурсилис баягъи академияличила илаб бучIули калунти сунела тухумтала гъайлизибад гIяхIбизурсири. Гьанна ил Волгоградла медицинала университетла филиалли бетаурли саби. 5 дусла белчIудилис гIергъи, Заирани сунела багьудлуми ца дус интернатурализирра че­дир­­цIа­хъули калун. Гьанна ил аптекализир рузули 10 дус риубли сари. Мя­хIяч­къалализи рузес ракIайчи, ил Москвала халаси аптекализир рузули, багьудлуми чедир­цIахъули калунси сари.
Заира хъалибаргла неш сари, кIелра биштIати абилкьули сари. Илала узи-рузира фармацевтикала кьялилизиб бузути саби.
Ишди бурхIназиб Заираличил сунела санигIятли­чи­ла камси ихтилат бетаур. ХIера, ил хIушаб гьалабирхьулра.
— ХIела пикрили, фармацевтлизир бекIлидиубти къиликъуни сегъунти сари?
— БекIлибиубсигъуна, багьудила даража саби, се­на­хIенну аптекарьли дугьаизурсилис гIягIнити дармунти дедлугухIели, дарман пайдалабирнила тяхIяр-кьяй­даличилира бурес гIягIниси саби. Багьуди агарси аптекарьли (фармацевтли) дугьаизурсилизи дармайчила селра бурес хIебала.
Дарман асес башути имцIатигъунти адамтас гьанбиркули бирар, аптекализиб бузути тукенчиби саби или, илди пикрилра булхъули хIебургар вуз таманаэс, багьудлумачил дегIдиэс багьандан нушани дяхIчиаибти имкантачила ва цIакьаначила. Нушаб аптекализир дузахъес ихтияр гес гьалаб, гьар шайчирад хIялумцIурли, ахтарди дурабуркIуси саби. Фармацевтлизир диэс гIягIнити къиликъуназирад сари: секIал хъумхIертни, чеветаибдеш, дугьаизурсиличи хIеруди бирни, илдас разили, гIяхIси гьавличил гьунивиъни, гьарилла хIял-тIабигIятла шайчир адуцала, сабур дакIудирни ва цархIилти. Илди агарси хIянчизарлис аптекализив узес хIяжатли ахIен.
— Аптекализи ацIибсиличил секьяйдали гъайвикIес гIягIниси?
— Нуша гьар адамла хIял-тIабигIят хIисаблизи касили, их­ти­лат­ди­кIу­ли дирехIе, эгер ил сели-биалра кьа­кьа­ва­кIахъили виалли, илала­ ур­кI­и гIяхIбарес, гьав ахъбарес къайгъилизир дирехIе. ЗягIипсилис белгиси дарма багьа хIей­­ги­бил­зули биал­ли, илис дургIесигъуна дарма жура гьалабирхьули ди­ре­хIе. Эгер илис дел­кIунти дармунтала черкад нушала ташмишдеш акIалли, цархIил тух­турличи укьяхъес ва арадешлис че­лукьуси масъалаличи сагадан пик­ри бяхI­чиа­ахъес маслигIятбирули ди­рехIе. СенахIенну цацахIели зя­гIип­си­лис дусми хIясибли далхIе­дир­ку­ти дармунти асахъес лукIули бирар, яра илала арадешлис дарман зарал­ласи биъни чебиахъути лишанти лерли диалли, нушани ил дарман хIелугули дирехIе. Нушала хIян­чи­ла мурад — дируцад кьадарла дахъал дармунти дицни ахIенну, нушачи­ дугьаизурси разили ва кьабулли ка­лахъни, илала арадешлис зарал хIе­бар­ни саби. Араси адам ап­текализи хIешар, ил багьандан провизорла­ (аптекала хIян­чизар) мурадра зягIипти халкьлис кумекбарнилизиб са­би.
— Фармацевтла ва провизорла ургабси декIардеш сегъуна саби?
— Илди кIилалра-ургаб илцад халаси декIардеш агара, нушани бируси ца хIянчи саби, амма провизор – ил чебяхIси даражала­ белчIуди касибси адам сай, фармацевт биалли — ургабси дара­жа­ла белчIуди касибси. Фармацевтика дебали къиянси гIилму саби. Хаслира провизорли дармунтала уми, илди пайдаладирнила тяхIяр-кьяйда, селис хасдарибти сарил балнила дурарад, илдала формулаби (химияла гIяламатунала белкIани), кьаркьайс илдани бируси асарличила, илди сегъунти дармунтачил дарх пайда­ладирес асубирусил, яра ахIенал, сегъунти анцIбукьуназир къада­гъа­дирутил, илдала мерлар сегъунти держес вирарал ва дахъал­ цархIилти дигIяндешуначилара балес гIягIниси саби. Белгити дар­мунти далхIедикнилизибад бахъал адамти бубкIули бирар, ил багьандан нушаб мурталра сахъли диэс чебиркур, сегъуна-биалра дарман адамлис бедлугнила шайчир. Нуша тухтуртани бел­кIунси дармунтала сияхIлизи гъудурдирули хIедирехIе, амма лай­икьли биалли, илди дармунти сегъунтачи дарсдарес вирарал гIеб­бу­рул­ра.
— Бузерилизиб бегIлара гIяхIбилзусигъуна се саби?
— Наб дебали гIяхIбилзули бирар халкьличил ихтилатрикIес. Дила гьав булан ахъбирули бирар, аптекализи абацIибтачил гъай­ри­кIухIели. БегI гьалар Москвала аптекализир рузес рехI­ри­хьиб­хIели, нуни итмадан аргъира, дила уркIилис гъамси, наб дигуси са­нигIят — халкьлис кумекрикIни биъниличила. Барх бузути адамти цабалгнилизибадра халаси гIяхIдеш леб. Набчил барх бузутира де­бали гIяхIти хIянчизарти саби.
— ХIуни бируси хIянчилис баркалла бикIути, хIу­шачи разити бахъал адамти бургар…
— Бархьли буралли, гьачам нушала аптекализи бакIили, хIял багьурти адамти мурталра иша башули бирар. Саби арабиубли гIер­гъи, баркалла багьахъес башутира камхIебирар. Гьарил хIян­чи­­зарла ил дигути ва валути адамти леб. Ил анцIбукьли нуша гьа­тIира гIяхIил дузахъес гьирдирулра. ХIебиалли, нушала къайгъни дугIла шайчир ардякьи ахIен.