Кьасанира баркьудлумира цадарили

ХIерая, хабарра агарли, дуцI­румли сунела дуцI ахир­личи бикахъиб. ТIа­би­гIятла ил анцIбукьли бамсриихъути дурхI­­нира илдас багьудлуми дедлугути мугIял­лим­тира, нуша бахълис ашкарливан, бел­­чIу­дила 2019-2020-ибти дусмази бухI­на­ахъахъиб.

Илдигъунти бурхIнала цализив Дахадаевла районна багьудила отделлис бекIдешдируси МяхIяммад Сулайбановличил гьуниваира.
М.Сулай­ба­нов акIубси сай Кьялкнила шилизив. Гьанна 30-дусра-сера чеабиуси наслу мурхьти багьудлумачи бегIбирнилизив, илдас кабизла бяркъ бедлугнилизив умс­хIем­сули чейур. Шила школализив ге­хIел дус директорла къуллукъуни дузахъули калун. Ил чебяхIси даражала (категорияла) мугIяллимра ДР-ла багьудила отлич­никра сай.
— МяхIяммад Ибрагьимович, бел­чIу­дила дусличи школаби хIядурдар­ниличила, ва школала гIямруличила къантI-къантIли бу­рес хIейишира?
— Гьала хили бурисра, районна багьудила отдел каникултала заманализибра, районна администрацияла бекIличил барх бузу­танира чули бируси хIянчила пикрумазибра баркьуд­лума­зибра даим бихIусири. Вирхаи, ну отпускличив калунра. Амма ил лебни хъумкартурра, сенахIенну даим районна жавабла хIянчизартани чучи тIалабирули, школаби белчIудила дусличи далкьа­рахънила масъултазив вихIусири. Илала гIяхIдешли шимала школабала 90 процент белчIудила сагаси дусличи гьар шайчирад далкьаахъурра. Бурисра, сентябрьла цаличиб цахIнабси багьудила 45 школала партабачи кабииб 3667 дурхIя. Илдас багьудлумира бяркъра бедлугули бузар 761 мугIяллим. Иш мерличиб хIебурили батес хIейрусра бегI гьалаб партабачи кабиибтачилара. Ириълизибал нушани цаибил класслизи ляб­кьу­ти чидил шилизиб чум урши-рурси лебал илдачил бузути мугIяллимти бархли белгибарира. Школала гIямруличи ахIебикибтас хасдарибти учреждениебира сентябрьла цаличир чула бузерилизи ахъили сари.
— Школабала бехIбихьудла классунала дурхIни кьацIли балхниличи, илдас бируси хурегличи къараулра бирули дургудая. Школабазиб дурхIнала арадешличи хIер­­бикIути медицинала хIянчизарти лебти саби. Илдачила ца-чумал дев дурили ди­­гахъаси.
— МягIничерти масъултира пикрумала­ дурар ка­хIе­лахъунра. Лер школабазир буфетуни, дурхI­ни кьацIли бал­­­­хути анкъи-къуш. Илди продуктуначил гIер­­­­дурцниличилара, илдас бируси хурегличира хIербикIахъес хъар­­­барибси саби дурхIнала арадешлис къа­­рауйчибти меди­цинала хIянчизартачи. Бу­­­рисра, медсестраби лайикьси багьу­ди­личил бегIбиубтира саби, гьарра шайчибад ус­­­тадеш­чебтира.
— Шко­лабазиб итил яра ишил предметла му­гIял­лимти биули ахIен ибти тIама-гьама иргъулра. Илди дархьти вара?
— Дархьтира сари. Шимала­ шко­лабас имцIаливан биули ахIен анг­лияла мезла му­гIяллимти. Кам-хъяш­ли биалра химияла ва фи­зикала дурсри кадирхьути му­гIял­лимтачира хIяжатдеш леб. Нушала ил шайчирти тIалабунира, зигаръалара республикала багьудила Министерстволизи даахъилра.
— Школаби ремонтдарниличила, илди цIа­бикьайчил, цIа диркниличи къаршити гIягIни­ахъ­лумачил, дурхIни ва учительти жузачил гIер­дурцниличила дурестира камли хIедургар.
— ХIедцун ахIенну, районна шимала халкьлисра гIячихъли саби Шаласилизиб ишхIелла тIалабуначи тамай балкабикибси школа тIашбатни. Сентябрьла цаличиб ил школали сунела шалати унза абхьиб. БусягIят Кьялкнила, ЧIишилила, Ира­гъи­ла, Кубачила ва Урцакили школаби, къулайси агиличи дуршнила хIянчи тIашбизагарли даимдиубли сари. Гьандушибти школаби къулайдарес харжанира чедаахъили сари — гьариллис 2,5 миллион къуруш хIясибли. Республикала гIяхIцад мераначибван нушачибра бетурхули саби сунес «Точка роста» или ируси балбуц. Гьарил школалис жура-журала ваяхI асахъес, чедаахъили лер 1,5 миллион къуруш арцла.
БелчIудила дус бехIбихьес базра-сера замана лебай нуша багьудила отделла чумал хIянчизарли шимала школабази архIя дураберкIира. Илис сабабра лебри — районна администрацияли ишдусла июльла 4-личибад дуракаибси хIукму. Школаби белчIудила сагаси дусличи гьар шайчирад далкьаахъурли, ва гьарра шайчирад гIердуцни ибси мурадра ил хIукмулизи каберхахъурсири. АрхIяла замана гIяхIцад чедетхIеибдешуни лерниличи дяхIягира. Нушани азгъиндеш дакIударибтас чIумадеш чеда­ахъира ва лерти нукьсандешуни гъамтигъунти бурхIназир агар­дарахъес хъарбарира.
Нушала ил шайчирти хъарбаркьуни ишди бурхIнас тамай агардарниличи­ ра­­зилира сарра. ТIабигIятла газличил пай­­да­­лахIедикIути школабас цIа­би­кьа­ла кадирхьнила хIян­чи ахирличи дикили сари викIас­ли­ра ха­тIахIеркусра.
— Арбякьунси белчIудила дусла ахирличиб урга даражала ба­гьу­диличи бегI­би­уб­тани чула бел­чIу­ди черяхIти заведениебазиб даимбирахъниличи пикри бяхIчиаахъес хIу­шачи хъарбарибсири. Ил мурад секьяйда ар­зира?
— Ириъ нушала школабазибад аттестатуначил дурабухъунтири 80-лицад дурхIя. Нушачир лерти баянти хIясибли, илди дурустира сари, выпуксни­ку­нази­бад 90 процент университетунази ва академиябази каберхурли саби. УрчIемъибил классла багьуди касибтира дугIли чар­кабикIули ахIен. Илдазибад бахъалтигъунтани шимала школабазиб белчIуди даимбарили саби, леб урга дара­жала хасти заведениебази каберхуртира. Гъамли нушани ахтарди дурабуркIуси саби, авараагарли чарка­бикIути, я бегIтачи, я чула учительтачи, я халатачи лехIхIейхъути, лебал гIячихъбарес.
— ГIергъити дусмазиб школабазиб Ва­тIайчи, дурхъати гIядатуначи школабала бу­чIанти бегIбирни гьалабяхI арбякьи са­би. ГIурра, сагаси белчIудила дуслизиб нушани ЧебяхIси Чедибдеш 75 дус биъ­нила байрам дурабуркIуси саби. ХIушаб кумекличи лябкьян шимазиб хIербирути бухънаби, школабазиб бучIантала бегIти ва илдала хала бегIти. Дигахъира бегIтала комитетунани дарестачилара гьанбушили.
— ХIела суайс бегIтала комитетуначивад­ ве­хIихьили жаваб лугасра. ЦахIнабси багьу­дила имцIатигъунти школабазир пед­кол­лек­тивтачил уржили дузули сари бегI­тала комитетуни. Хаслира ил шайчир декIар­дул­хъули сари Уркухъла лицейла ва гимназияла, Дибгашила, Зилбачила, КIишала, Зубанчила… шимала шко­лабазир дузути комитету­ни. Илди школабала бегIтала комитетуна­с гьуни че­биахъули саби шимазиб чула бар­кьуд­­лумачилра пасихIти пикрумачилра, шанти-ургаб хIурматличилра, дигиличилра пай­­далабикIути адамтани. Ириъличирад дехI­­­­бихьили, нушани ТОКС-ла отрядуни ду­­за­хъ­ниличи пикри имцIабарилра. Ишаб им­­­­цIали декIарбулхъули саби Уркухъла ли­цей­­лизибси сунес Хадижат ХIямзатовани бегI­­дешдируси отряд. Лицейла ца гIям­зилаб леб суратуначилси хасси монтаж, сунезирра­ дурхIнала кумекличил дявила майдачиб бур­гъули калунтачила бурути белкIа­ницун ахIенну, чедибдеш багьандан гъабза­деш­ли­чил бур­гъули жан кьурбандарибтала игитдешличила бурути суратунала монтажра.
Илкьяйдали белчIудила с­агаси дусла цаибти зянкъ зайдулхъахъути бурхIназиб администрацияла ва уч­реж­­дениеби-ор­га­низациябала жавабла хIян­чи­зарти шима­ла школабази бар­хьиб­тири ва школабала бу­чIантачилра, му­гIял­­­­­лимтачилра, дурхI­на­ла бегIтачилра гьу­­­нибаибтири. Иш мерличив районна ад­­министрацияла бекI Жаруллагь ГIя­ма­ров­лис баркалла хIейкIес хIей­рус­ра. Шимала школабала цализи сайра вакIиб, сунечил барх бузути хIян­чи­зартира гьар шайчибад хIядурбиахъубли бархьиб. Илдала гьарилли школабала ва бегIтала гьала тIашдизурти мурадуначила ихтилатуни дура­дер­кIиб. Цазаманализиб чеабиуси наслу ВатIайчи дигичебсили биахъни чула ва нуша гьарилла чебла биъни аргъахъиб.
— Баркалла ихтилатбарес кьабуликнилис. Челябкьлализир кьяш къардбухъести «къаркъуби» къарши­хIе­диркули гьалавяхI вашаби хIура, хIечил барх районна шимала чеабиуси наслулис мурхьти багьудлуми дедлугули бузутира…, гьайгьайрагу, чеабиуси наслура.