МицIираг мяхIкамдиреная!

Ца бархIи цула изес­бяхIили, адав­зи Юсупла маши­на­ли­чив хала дудеш ХIусей ну Дербентла районна КIечIухла посёлокла больницализи ар­кулри. Нушала шила боль­ни­цализив цулби ара­дируси тух­тур агни багьандан, ила дукьес чебуркъиб.

Гьунила кIелра шайчирад тIинтI­кадиублири гьалабла «Коммунизм» совхозла ва гьанна жавгъат­лантала саби-бегIтили детаурти тIутIила унхъри.
Гъягъяла гьуникад нушала машинара «арцурлири». Ну маши­нала улкьайла­вад хъярхъли дарсдикIути тIабигIятла су­ратуначи иштяхIличил хIерикIулри. Рах­ли тIутIила кьадубала ургарад гъурша рангла вецIличирра имцIали жибхIя дура­духъун. Лерилра илди ца рангла сарри. Наб гьанбикиб илди тIутIила унхърала къараул Бяжала Рашидхъала дургар или, сенахIенну хIябдарш метрлаван гьа­рахъли илди хIер­би­руси юрт лебри. Ам­ма ну хатIаикили уилри, машина гъам­биубмад, илди тяп шан чяк­ниван дуклумира тIинтIдарили, метр­ла­цад ахъдеш­личи гьамадли арцурли, хъярхъ­ли деткахъиб.
— Чедаирив къакъбала жибхIни? — хьарбаиб хала дудешли.
— Гьанна сари чедиути. Сегъунти дирара къакъбуни? — ира нуни. Дила суайс жавабли диахъубли хала дудешли къакъбуначила хабурти дехIдихьиб:
— АвцIали-шуцIали дус гьалаб, — бехIбихьиб илини сунела хабар, — нушала ши-алав делгIути хъуми, муралис удути май­дунти, цIедешли духъути унхъри ва зумаси вацIа дири. Адамтани тIабигIятла кьадри гIяхIил бали, ил мяхIкамбарес чекабизурли бири. Ил багьандан биэс викIулра, дугIла жаниварти: гурдни, гIярми, жайранти, вацIала къабанти, авлахъла къакъбуни дахъал дири. Адамтачи илди урехиагарли гъамдири. ЦацахIеликIун шила духIна дашули дири. ДугIла жанивартачил гьаннаван дяви бузахъули хIебири. ГIергъити дусмазир илди дебали камдиубли сари.ГIяйибла вегIра адам сай. Браконьертани-гIяяркьянабани цацахIели ца ити хIязлисван игьубли кадиркахъули сари, цархIилтани хинкIлис или илдала жан къябиули сари. Ил ца сабаб саби. ЦархIил сабабра леб. ХIера, дахъал тIутIи удатурли сари. Илдазиб гьаман адамти бузули саби: дармунта (агъули) пухIбикIули саби, къяяни трактортачил далцули сари, культивацияла дирули сари. ДугIла жанивар-мицIираг паргъатли хIербиэс мер камбиубли саби.
Ца бархIи ну дила тIутIила унхъразив узулри: ахъдиубти хъалта-кьар къялкъяличил удулри. Рахли дила гьалабад парх-или къакъба арцур. ТIутIила кьадала уди хIеръира — вецIну хIябра диштIати кIунтIрачилти гидгури гIянжилизи белшунси пукьализир чедаира. Итмадан ну пукьаличивад гьарахъикира, неш къакъба гидгурачи кабиахъес или. Абзур бархIи узули калунра, амма къакъба багьархIебухъун. Дила бугаси къялкъяла бехIли ил декIли бяхъили буилри. Нуни гидгури мяхIкамли хъули даахъира ва инкубаторлизи кадихьира. Ца-чумал бархIили жибхIни дурадухъун. Сецад-дигара садемцIуртири, амма дугули ахIенри. Илдас дигалли мулкъи далцIунра, дигалли тIунтIри кадушира, дигалли дибгIяндарибти ризкьи гьала кадихьира, амма гьеч гIяхIдеш аги: я бергала халхIебариб, я шинничи къячхIедикиб. Ну, марлира, кьакьавакIира, гьанна Аллагьла бунагь наб гIеббиур или. Дила унраличив хIерируси вахъхIила агроном Сулайбан Зайнутдиновлизи илдачила бурира. «Хъярхъли духили авлахъличи даткаа. Чула чули гIямалбиру илдани ва мицIирли кавлан», — маслигIятбариб илини. Нуни илди итмадан даткаира ва уркIилис гIяхIил ряхIятдеш биуб.
Хала дудешли къакъбуначила хабурти дурухIели, илгъуна дугIла арцан чебаэс дила уркIи хьулбухъун. Ца бархIи хала дудешличил тIутIила унхърази хIянчи барес дякьунтири. Ил узулри, ну биалли къушлизивад иличи хIерикIулри. Рахли тIама агарли някъли лишанбариб, ну сунечи гъамиахъес. МухIлиличи тIулра чебуциб, набзи гъай хIеахъес. Нура иличи виругIев мяхIкамли, тIама-гьама агарли гъамиубра. ТIул бяхIчиаиб хала дудешли, нуни илабяхI хIеръира. Ванзаличи кабикили гъур­ша рангла кьала-кьалабарибси свитер са­би или гьанбикиб. Амма итмадан аргъира ил мицIирси секIал биъни, сенахIенну ил вяшбикIулри. ПяхIлала бегI арцан бу­илри, итара-ишара сунела биштIаси бекI хъярхъли шурбалтулри. БиштIаси гIяр­гIя­ли­чи дебали мешулири. Шалубира, къуйрукъла пяхIлира духъутIа рангла сарри, са­би биалли гъурша рангра хяса рангра гъу­дурси тяхIярлари. Ил мицIирси жан че­баибси тамашахIейэс хIейри: илини тяп гIяргIяливан ванза кьяшмачил халтI­би­рул­ри.
Дила някълизи буцибси тIутIила кьяли батбухъун. Къакъбани нуша чедаира ва итмадан парх-или арцур. ВецIал-вецIну шура метрла гьарахъливан ванзаличи гIурра кабииб. Урехи чебихьунхIели, къакъба урцули буили саби, тяп нушала хъа гIяргIя-дагъаван.
Къушлизи бамсриахъес кадиибхIели, хала дудешли къакъбуначила гIуррара дахъал баянти дуриб. Илдани шила хозяй­ствола дегIнубас зарал бирути дахъал мулкъи, къабул­данти ва тусахIярти дугули дуили сари. Илдала дурарад хъалта-кьарла гье, хъими, хIячми дугули сари илдани. Хъумачир арши диршили гIелар калунти, кадикибти лугнала цIули луцIули ва дугули сари. Илди тIабигIятли акIахъубти къуймур пяхIлала дегIти мицIирагцун ахIенну, гьарли-марли адамтас халаси пайда бихути дугIла мицIираг сари. Илдигъунти пайдалати дугIла мицIираг мяхIкамли дихIес хIяжатли сари.