Къиянти дуги-хIери

Дагъиста БекI В.Ва­­си­льев­ли ДР-ла Халкьла Соб­­ра­ние­ли­чи бархьибси Ду­гьа­­­бизлизиб хас­си пик­ри бяхI­­чиаиб 1999 ибил дус­ла анцIбукьуни кади­киб­­хIей­чи­рад, халкьани-ур­габ­ти къа­чагъуни гьабяхъиб­хIей­­чи­рад­ 20 дус дикни маш­гьур­бир­­­ниличи.

Буриб ит­хIелла анцI­­­­­букьуначила дурхI­нази ва жагьилтази багьахъес, Да­гъис­­­та халкьла цадешличила ва чIумадешличила, Россияла гIяс­­куртала бургъантала гъаб­за­­­деш­­личила, Дагъистан бер­ца­­хъес багьандан Россияли ва В.Путинни барибси къай­гъи­ли­чила бурес гIягIнили са­би или.
1999 ибил дуслизир ну республикала «Замана» газетала собкорли рузусири ва Лавашала районнизира рашусири. Лавашала район биалли ит манзиллизиб «прифронтовой»—фронтла мякьлабси сабливан багьа­хъурсири. Лавашала шилизирад шалгIердулхъутири БотI­лихла районнизи ва Къадарла зонализи аркьути гIяс­курти, гечдирутири ярагъ ва берк-бержла продуктуни.
Къадарла шайчиб бургъути милицияла хIянчизарти ва Россияла гIяскуртала бургъанти берк-бержличил гIеббуцахъес хъарбарибсири Лавашала район­ничи. ЦахIнабли район «прифронтовой» ибси девла тIалабуни хIясибли дуги-хIери кьяшмачи тIашсиван бири. Фронтлис кумекбирнила баркьуди гIеббурцуси хасси штаб акIахъубсири ва къяббердни­агарли бузусири.
Итди къиянти дуги-хIе­рилизиб чула чебла ламусличил ахъибти гIяхIгъабза адамтазибад ишбархIилис чумра ми­цIирли агара: Нур­бяхIянд ХIя­­пизов, МяхIям­мад Бя­хIян­д­гIя­лиев, ГIямар ХIя­са­нов, Шамил МяхIяммадов, Бай­гиши Байгишиев, Юсуп ГIя­ли­беков…
Аллагь чевверхаб чула бунагь-хатIаличивад ва чемадуркъахъаб илдигъунти дуги-хIери чучибад акIубтачи!
Ярга хIясибли гьарил шилизирад районна центрлизи гьар бархIи кьуцIри, диъ ва цархIилти продуктуни диху­ти­ри. Мегьла кьапIнира че­­­ди­или, бронежилетунира че­­гьурли, МЧС-ла районна от­дел­­ла начальник МяхIяммад Бя­­­­хIяндгIялиев ва Лавашала ши­ла бекI Идрис ХIяжи­мя­хIям­­­­­мадов берк-бержла про­дук­­туна бицIибси машиналичиб дявти детурхуси мерличи гьай­­бирутири…
Бахъал адамти дуракабухъи, шилизи ляркьути лерилра гьундурачир дебадешуни да­рили, блокпостуначиб тIа­шаили, лябкьути-аркьути ах­тар­­дибирутири. Дявличи бегI­лара гъамси блок-пост­ли­чиб дергъла тIама бикьусири, мер-мерларад заки ахъдиубти гав чедиутири.
БотIлихлизи ва Къадарлизи аркьути дявила колоннаби цацахIели Лавашала шилизир тIашдилзули дири. Тукентала, кафебала бегIтани бургъанти кьацIли балхутири. Гъал дус гьалар Лавашала шила дублар лерти гьанналагъунти вачарла центрти ва ресторанти,—диштIа-диштIати тукентала ва кафебала бегIтани, базарличиб вачуртази ахъибтани, сабира камси биалра хайриличи дебали хIяжатли биалра, пакетуни дицIили цIедешли ва цархIилти деркестани, бургъантас гьала дуцIбулхъутири. Зая­биубси техника леб биалли, жагьилти кумеклис музабухъи, итмадан балбирусири.
Штабла члентала гьарилла сунечи хъарси баркьуди лебсири ва ил бетерхахънилис жа­вабкардеш дихутири. Штабла начальник, Лавашала районна администрацияла бекI Н.ХIяпизов ва районна газетала редактор ГI.ХIясанов районна бекIла кабинетлизиб гьаман ихтилатбикIули, се барес гIягI­нилил пикри цалабирхъу­ли чебиаси.
Илдачил барх бири штабла членти районна Собраниела председатель ГIусман ГIус­манов, РОВД-ла начальник Мя­­хIяммад ГIисаев, гьундурала­ управлениела начальник Багьаутдин МяхIяммадгIялиев, на­логунала полицияла началь­ник ГIяли ГIяхIмадов, на­ло­гунала инспекцияла начальник Руслан Арсланбеков, районна Собраниела депутат МяхIяммад БяхIяндов, районна медобъединениела бекI тухтур Рукьият Зайпутдинова, школабала директорти Шамил Зубаиров ва ГIябидат Даудова, бузерила ва адамти хIянчиличил гIеббурцнила Центрла руководитель Байгиши Байгишиев «Водстрой-2» бикIуси организацияла руководитель Шамил МяхIяммадов ва цархIилти жавабла хIянчизарти.
Сецад-дигара гапбарес лайикьсири районна больницала коллектив. ЦацабехI тухтурти базличибра им­цIали хъули архIебякьун. Къа­дарла мер-мусаличирти дяв­тазибад гьар бархIира-сера би­хути бяхъибтас къуллукъличиб дуги-хIери тIаштири больницала тухтурти ва лебилра хIянчизарти. Илдас кумеклис башутири Ахъушала районна больницала тухтуртира, Мя­хIяч­къалализибад спе­циа­листунира.
Аргъра итди бурхIназиб бугIярси, хIябцси сабри, гьаман забли ургьусири ва мусидирихь чебилхьусири. Цагьачам, сентябрьла 7-личир хъярхъти заб дехIдихьиб, ва илди дахъхIи духъяндитIун. Дявлизибад бяхъибти дурасес ва больницализи баахъес гIягIнили хьалли, аргъла шуртIри вайтIа сарни багьандан, вертолетуни арцес дирули ахIенри.
ИлхIели штабла начальник, районна бекI Лавашала шилизибти, чула КамАЗ-фургон машина лебти адамтачи дугьаизур радиоузеллизивад, кумеклис дурабухъахъес тилади­ли­чил.
Байхъала сягIятла духIнар ав­цIайчирра имцIали машина дурадухъун ва Къадарла шай­чидяхIли гьайдиуб. Дахъ­хIиагарли илди чардиуб, районна больницализи вецIну гехI­ра бяхъибти ва хIябал ка­бу­шибти бургъанти хиб…
ГIергъила бархIи савли дявила вертолет бакIиб, кабушибти ва декIти дяхъурбала бегIти бургъанти МяхIячкъалализи арбукиб. Илди гьуниббатес даршани адамти дурабухъун. Хьунул адамти бисутири. «Чебарбукагу, Аллагь, дургъбала балагь!» или булгутири.
Сентябрьла 23-личиб штабла бегIла гIергъиси засе­да­ние бетаур. Дергъ таманбиубли, гIяскурти ардукилри. Район сунела гIядатла гIям­ру­ли­чи чарбулхъулри. Ца базли­чивра имцIали дуги-хIери адамтази гъайикIуси штабла начальникли ил бархIи дахъал гъай хIедуриб. Сунела кабинетлизи цалабикибтачи яргали хIе­ризур, дяхIличибад някъ че­ди­беркIиб ва иб:
— Шукру АлхIямдулиллагь!
Итди дуги-хIери гьамадти ахIенри Ахъушала районнисра. Ишарра митингуни детурхулри, дебадешуни дирулри. Ит къиянси замана районнис бекIдешдируси духуси, яхIчерси хьунул адам Хамис ШяхIбанова, районна военный комиссар Сулайбан Варачанов, прокурор Наби СалихIов, райбольницала бекI тухтур ГIябдуряхIман Казиев—ишбархIи лебилра илди районнизибад арбякьи, шагьарлизиб хIербирули саби.
ИтхIелла РОВД-ла начальник, Къадарла мер-муса­ли­чирти дявтазир бутIа­кьяндеш да­рибси, чIумаси, гIяхIгъабза адам ГIябдул­лагь ГIялиев гьанна­ нуша-ургав агара, бу­нагь-ха­тIа урдуцаб сунела!
…Дурабад бакIибти душманти къирбарес багьандан бухI­наб­тала цабалгундеш, цадеш, бу­тIацугдеш диэс гIягIнити диъни чисалра дигIяндеш ахIен. Ил багьандан Дагъиста халаси игъбар саби Россияли­чил барх биъни. Россияла бургъантани жан дедиб Дагъистан багьандан. Россияли ва Россияла Президент В.Путинни Дагъистан берцахъиб 1999 ибил дуслизиб.
«Шукру АлхIямдулиллагь — Дагъистан Россияличил барх биъни!» или эс саби кавлуси.
Дагъистайс гIягIнили саби Россияла гIяхIбаркь багьес.