ЦIурхачиб цагьатIи байрам

Совет хIукуматла замана ул­ка­ла ха­латигъунти байрумти май баз­ли­чир дирутири: май­ла цаличибси байрам ва Че­диб­дешла байрам.

Гьалаб майла ца­ли­чиб дурабуркIуси дебали халаси бай­рам­ли­зи халбирусири ва илис лерилра дунъяла улкнала ялчи ва хъубзар халкь­ла цадешла байрам бикIутири, гьанна би­алли нуша илис хIебла ва бузерила бай­рам дикIулра. Бар­хьси саби, у барс­биъниличибли ила­ла хIурматра кам­би­уб­ли саби. Че­диб­­­­деш­­ла байрам биалли, гьан­нара ну­ша­­ни бегIлара халаси ва мягI­ничебси бай­рам­­лизи халбирули ле­бал. Ишдус ил 74-эсил сабри. Май­ла 9-личиб дура­бур­­кIуси «БебкIаагарси полк» ишдус дунъяла 115 улкала балбуцли бетаур, ва 500 шагьарлизибад миллионти адамти ил полкла къяяназиб низамличил башес дура­бу­хъун.
Чедир гьандушибти байрумтачила баянти лебтасалра гIячихъти сари. Ил багьандан илдачила гъайхIедикIехIе. Дила ма­­кьалализиб иш гьакIлис наб бурес д­игуси цархIил, хIябэсил, май базличиб ду­ра­буркIуси байрамличила саби. Ишдусра, гIе­ларти вецIаличир имцIа дусмала май базличиб тяхIярли, ца биштIаси дубурла шилизиб ил байрам бурес хIейэси халаси шадлихъван дураберкIиб.

11 эсти абзани
Хайдакьла районна ЦIурхачила ши майла хIябличиб гIяхIлани бицIилри. Ила учибикилри хайдакьанти, муйранти, Агъулла, Табасаранна районтала ва бахъал Дагъиста цархIилти миллатунала вакилти. Ил бархIи илаб «ЦIурхачила шила кубоклис» хасбарибси, бузерила ветеран, Дагъиста шила хозяйствола урибси хIянчизар Рабазанкьади Юсупов гьаниркахъули, гьар дус дурадуркIути волейболла абзани детерхур. Илди абзанала сиптакар ва спонсор Рабазанкьадила урши МяхIяммадрасул Юсупов сай. Ишдус илди абзани 11-йнайс дурадуркIутири.
ЦIурхачир школабазиб бучIути рурсбала волейболла командабала абзани сари детурхути. Майла 3-личиб илаб абзанала ахирласи бутIализи дурадухъунти шел командала – Хайдакьла районна ЦIурхачила, ЖирабачIила ва Мажалисла, Дахадаевла районна Дибгашила, илдала чеди Табасаранна районна Дюбекла школабала — ургабси абз сабри бетерхурси. Гьарил командализиб верхI-верхI рурси лебри.
Ил бархIи ЦIурхачиб, чедиб буриливан, бахъал гIяхIлира лебри. Илдала лугIилизиб — Хайдакьла районна бекI ГIялим Темирбулатов, промышленная корпорацияла председательла кумекчи Денис Литвинцев (председатель Мя­хIяммадрасул сай), дявила журали бирхI­нила дунъяла кIина чемпион Мя­хIям­мадсалам Халилов.
Балбуц ибхьули гъайухъун ЦIур­ха­чила школала директор МяхIям­мад ХIясанов. Илини сабри балбуц бузахъусира. Гъайухъунси Хайдакьла районна бекIли «ишди абзанала мурад жагьилти-ургаб волейболличи ва абзурли спортличи иштIяхI айкIахъни саби» или буриб ва абзани сунела харжаначир дурадуркIуси МахIяммадрасул Юсу­повлис халаси баркалла багьахъур. Цар­хIилти гIяхIлира МяхIяммадрасул Юсу­повлис баркалла бикIули ва абз­би­кIутас чедибдешуни дулгули гъайбухъун.
Цаибил мерличи дурабухъун ЦIур­ха­чила школала команда, кIиибилличи – Дибгашила, хIябъибилличи – Мажалисла. Чедидикибти командаби дип­ло­мтачил, медальтачил ва арцличил ша­ба­гъатладариб. Цаибил мер буцибси ко­мандалис 200 азир къуруш дедиб, кIиибил мер буцибсилис – 150 азир ва хIябъибил мер буцибсилис 100 азир. Илдала чеди волейболли биркьнилизиб халаси устадешличил декIарбухъунти шел рурсилис гIурра вецI-вецI азир дедиб, бегIлара гIяхIна тренерлис – 100000 къурушра.
Дунъяла кIина чемпион МяхIям­мад­салам Халиловли ва «Даги» ООО-ла генеральный директор МикагIил Са­лихIовли абзаначир чедидикибти во­лей­болла командабас дурхъати савгъа­тунира дедиб.
Гьайгьайра, наб дебали дигеси анцI­букьли бетаур ну вахъхIи сунезив учительли узули калунси Дибгашила школала рурсбала командали кIиибил мер буцни ва ил школала ручIан Аминат ХIяжигIялиева гIяхI­тигъунтазирад цали декIаррарни. Ну­ни бурес вирусра, Дибгашила рурсбала че­дибдеш ил школализив дахъал дусми физ­культурала учительли узуси чебяхIси даражала учитель ва волейболла тренер МяхIяммадшапи МяхIяммадовла гьунар саби илира. Халаси баркалла биаб сунесра школала командала рурсбасра.

Някъбира уркIира сахаватси
Гьанна биалли, ахIерти нушала газета бу­чIанти, нуни дила чеблализи халбирулра, МяхIяммадрасул Рабазанкьадиевич Юсу­­пов чи саял даргантази вагьахъни. ВецI­­­ну цара дус илди абзани дила унра шилизир дурадуркIуси адамличил гьанна бикайчи тянишхIейъни нуни дила халаси хатIализира халбирулра. Ишдусра ну, дила юлдаш МяхIяммад ХIя­сановли ЦIурхачи тIа­лаб­­­хIерибси виасри, МяхIяммадрасул Юсу­­повличил къаршихIеркусири ва ил гьарли-марли бегIлара сахаватуназивад са­ха­ватси, пергер дубурлан хIелули кавлусири.
МяхIяммадрасул Рабазанкьадиевич Юсупов акIубси сай 1964 ибил дусла февральла 25-личив Хайдакьла районна ЦIурхачила шилизив. Мургьила медальличил ХIямзат ЦIадасала у бихуси Буйнакъсклизибси школа-интернат таманаибси, ил Саратовла политехнический институтлизи учIес керхур. ХIунтIена дипломличил институт таманаиб. Гьундури дируси инженерла санигIят касибси МяхIяммадрасул хIянчили иркьес Сургутлизи вархьибсири. 1986 ибил дуслизив «Запсибдорстрой» трестла 108-ибил номерла ме­ханизированная колоннала гьунби дируси участокла мастерли узес вехIихьиб, гIур узиб прорабли, производственный отделла начальникли ва главный инженерли.
1991 ибил дуслизиб илини акIахъуб гьудури дируси фирма. Сургутлизирти къиянти тIабигIятла ва ит замана улкализир гьатIира къиянти экономикалашалти шуртIрачи хIерхIеили, илала фирма бузули калун. Гьамадли ахIенри итди дусмазир бузерила мерани (рабочие места) хIердарес. ХIязлис ахIенри МяхIяммадрасуллис устадешчевси хIянчизар бикIути. Сунела хIянчи бетерхахъес илини гьалаб чинабалра агарси гьунби дирнила жура гьалабирхьусири. МяхIяммадрасул Рабазановли дунъяличирти гьунби дирнила гIяхIтигъунти устадеш сунела хIянчилизир дузахъулри. Ил гьунби дирнила хIянчи хIясибли, сунела регионнизив гьалав вашуси санигIятчи сайри. Илини «ХМАО-Югры»-ла урибси гьунби диранна ура бихули саби. Технический гIилмуртала доктор МяхIяммадрасул Юсупов «Автодорстрой» компанияла правлениела председатель ва вегI сай. Сунела хIянчилизив ил дебали духуси гьуни чебиихъаннира увухъун.
МяхIяммадрасул Юсупов халаси гьунби дируси фирмала вегI ва генеральный дирек­торцунра ахIенну, гIяхIбаркьла хIянчилизи мурхьли ухIнаухъунси адамра сай. Гьаланачиб илини, гьайгьайрагу, кьасбариб сунела биштIаси ши ЦIурхачилис ва цIурхакантас кумекбарес. Илала арцлис ил шилизир тIашдатур мижит ва хIямам. ХIябразиб тIашбатур дехIибала дируси хъали, хIябри алавдуциб белшунси къаркъала лацли, лацла чеди баршиб кьутIбарили барибси мегьла чяли. Далдарили ши-алавти гIинзурби, гьарил цIурхаканна хъули дубурла дяргIибти шин киб. ТIашбатур шилизиб, Дербентла къаркъализирад луцри дарили, сагаси, гьаннала заманала лерилра гIягIниахъаличил балкьаахъурси, халаси спортзалличилси 100 бучIаннис хасбарибси типовая школа. Школалис, чула гIягIнидеш хIясибли пайдалабирахъес, «газель» машинара асиб. Школала азбарлизиб ЧебяхIси ВатIа дергълизиб алхунти цIурхакантас памятникра тIашбатур.
Шилизиб бузути учительтани айсуси алапа 10-12 азир къуруш саби или бакьибси МяхIяммадрасулли, хIера, ишдус 13 дус гьар базли школализи 120 азир къуруш дашахьули сай. Илди арц учительти-ургар чула хIянчи хIясибли дуртIути сари. Бурес ди­гулра, нуни гьанналауб илгъуна анцI­букь­личила бакьибси ахIен или. Сунела кисаларад школала учительтас гьар базли алапаличи чеимцIа шушел азир къуруш арцла!
Илдачибли тамандирули ахIен Мя­хIяммадрасул Юсуповла гIяхIбаркьла хIянчи. Гьалаб, гIебшни ва яни нясси аргъ биубхIели, Мажалислизивад ЦIурхачи, Иричи, ЧяхIдикIна машаналичив укьес вируси ахIенри. ЦIурхачи ваэс багьандан, Дахадаевла районна шимазивад викили, 27 километрла гьуни ахъес гIягI­­нисири. 2012 ибил дуслизиб Мажа­лис­лизибад ГIяхIмадкентлизи ва ЦIур­хачи башуси 12,5 километрла бухъянси гьуни барибсири. Гьунила дубларти гIин­зурбира гIяхIси куцличи душибтири. Мя­хIям­мадрасул илди хIянчилис инвестор ве­таурсири ва гьуни барахъес 40 миллион къуруш арцла пай кабихьибсири. Илала дураб чула шилизибад Зильбачи баайчи 4 километрла бухъяндешла Уркарахъи башуси гьунира балбарахъиб. Гьунила дублабад шилизи газра сабукахъиб.
Сунела шантасцун ахIен, бикIар, МяхIяммадрасулли бируси гIяхIбаркьла хIянчи. Ишди бурхIназиб нуни бакьира Даргала театрлис, сагаси юрт гIягIнити секIайчил гIеббуцахъес багьандан, илини барибси кумекличила. МяхIяммадрасулли театрлис хIябал миллион къуруш дедили сай. Табасаранна районна Дюбекла шилизиб Надир-шахла хIурбуначил бургъули, дявтазиб алхунтас памятник тIашбалтули или аргъибси МяхIяммадрасулли илара дедили сари 500 азир къуруш.
Нуни МяхIяммадрасул бегI гьалав ишдусла майла 3-личив ЦIурхачибси байрамличив сайри чеваибси. Иш макьала МяхIяммадрасулличил ихтилат тяхIярли белкIес кьас лебсири дила. БетхIеур: бахъ бахъал адамти лебри ит бархIи МяхIям­мад­расулличил гъайбухъес дигути, ва ил багьандан, мажахIят, бикиши наб иличил гIягIниси журали ихтилат дураберкIес.
Бурес хIейэсли берк-бержли балкьаахъурси столла гIелав илала мякьла кайибси дила бекIлизи ишди пикруми дашулри: «Чи сая иш? Сунес лябкьуси селра агаркъи, иш тяхIярли арцли харжикIуси адам вирусив дунъяличив?».
Интернетлизир иличила делкIунти цацадехI белкIаназиб илис «спонсор» ва «меценат» бикIули саби. Гьайгьайра, кIелра илис дедибти уми дархьти сари, сенкIун МяхIяммадрасулли гIяхIдешла баркьудилис дахъал сунела арц харждирули сай. ЧIянкIли пикривикIули ахIен ил, спонсорван, харждарибти арцли сунела маслис реклама биру или яра, меценатван, сунени барибсиличила гапбикIар, сунела хIурмат имцIабирар или. Илини реклама барести масани дурайули ахIенну, машинабала гьундури сари дирути. Сай валутала ургаб хIурмат илала иткъира леб. ХIебиалли цалра илди девли тамай иргъахъули ахIен МяхIяммадрасулла кьадри.
Ну, итбархIи сунечила дакьибти ва дагьурти хIясибли, МяхIяммадрасул спонсор ва меценатцун ахIенну, фи­­лантропра сай викIулра (уркIецIила бу­зерилизи ахъибси адам). Цар­хIил­ван буралли, агрилизибти адамти гIеббурцан. МяхIяммад ХIясановли бурни хIясибли, бахъал зягIиптас, къияндикибтас кумекбарили сай МяхIям­мад­расулли.
МяхIяммадрасулличи ме­шу­бикести адамти литературализибра цайли цати саби лебти, амма гIямрулизив илгъуна адам ургар или наб гьанхIебиркур. Наб гьанбиркули саби, сунени харждирути арцли илис разидеш лебхули бургар или. Сахават­дешли илала бекIлизир адамтачила гьа­тIира гIяхIти пикруми ал­кIа­хъули дургар, ва ур­кIили гьуцIирули ургар ил гIу­рра илдас кумекбирахъес. Че­вяхI­си­ни дахъал дусмас арадеш габ су­нес, гьатIира имцIабараб илала давла!