Адамти берцахъес даим хIядурси

Дагъистайзиб Мя­хIяч­къалала ур­хьу­­ла дубличиб мер­­лабиубли саби Россияла МЧС-лизи кабурхуси адамти уца­­хъуси отряд.

Ил акIа­хъуб­­сири гьарахъси 1992 ибил дуслизиб. Ил отряд Да­гъис­тай­зибцун ахIенну, мякь­ларти республикабазибра адамти берцахъес кумекбирули бузуси саби. Илдани адамти къиян-жапализибад берцахъес чуйнара халаси кумек­ба­риб­си­ри Арме­ния­лизиб, Гру­зия­­ли­зиб, Чечнялизиб ва цар­хIил­ти регионтазибра.
Илаб бузути ахъси даражала 55 специалист леб, чулира Россияла ва Дагъиста бурибти, машгьурти ва халкьани-ургабси даражала, цаибилра кIиибилра даражала адамти уцахъанти ибти уми дихути.
Дагъиста адамти уцахъуси отряд Россияла МЧС-ла отрядлизи кабурхуси саби ва чуйнара лебил улкала отрядунала ургаб бегIла гIяхIси отрядлизи халбарибсири. Адамти берцахъес кабихьибси пай хIисаблизи касили, Пре­зидентла хIукму хIясибли ил отрядлизибти: Зиявдин НикIа­мя­хIяммадовлис, Зиябутдин МуртузагIялиевлис, Ш.ГIялиевлис «РФ-ла урибси адамти уцахъан» ибси у бедиб. Чула гьамадли ахIенси хIян­чи­ли­зир сархибдешуни диахъес багьандан илдас акIа­хъуб­ти лерилра шуртIри лер. МЧС-ла база мерлабиубси урхьула дубла раибхIели, илди нунира чедаира: спортзал, бас­сейн, с­калодром, цIа дилша­хъантала вышка, шинна уди ка­бицIес мер. Ил отрядлизибтани зарядка дирули, 5 километр­личи ва къантIси 100 метрличи дуцI­булхъули, турникличи аби­цIу­ли, куртIбикIули гьар бархIи физ­подготовка ахтардибируси са­би, ва илдас кьимат кабалтуси саби. Илкьяйдали лерил журала техника ва къалабаси кумекла машинаби мурталра адамти берцахъес гIягIнибикибхIели, 5 минутла духIнар дурадухъес хIя­дурли сари.
ИшбархIила нушала игит биалли — НикIамяхIяммадов Зиявдин НикIа­мя­хIям­ма­до­вич – Россияла машгьурси адамти уцахъан ва урибси хал­­кьани-ургабси даражала адамти уца­хъан сай. Ил акIуб­си сай Лавашала районна Кьа­рикьядани ши­лизив. Ил от­рядлизи (ПСО-адамти уца­хъ­­нила-умцIерила от­ряд) узес ва­кIиб­сири 1993 ибил дуслизив. Ил санигIятлизи гьуни бехIбихьибсири 1972 ибил дуслизиб, Зиявдин 2-ибил курс­ла студентли вирухIели ва ду­­­бурла туризмаличи иштяхI акIуб­­хIели.
ИтхIели Чечняла ва Дагъиста дазуличиб халаси дяхIи барили, машинаби ва адамти дяхIили кIапIбарибтири. Илдас къалабаси кумек хIяжатлири ва МВД-ла министрли адамти бучахъес хъарбариб. ГехIел адам хIядурбиуб, илдала ургав Зиявдинра. ДяхIила ясирлизибад илдани бахъал адамти берцахъибтири. Илди биалли МВД-ли премиябачил шабагъатлабариб. ХIера, илхIели кьасбарибсири Зиявдинни адамти уцахъуси хIукуматла организация акIалли, илавцун узес.
1974 ибил дуслизив ил Да­гъис­та экскурсиябала ва ту­риз­мала инструкторли ва адамти уцахънила-ахтардила ка­­бизла начальникли узусири. Ил мерс­дакьунси, дахъал заб­­ дарили шин чедидухъунси, юр­­тани гъя­тIаибти мераначи адамти берцахъес ва­шу­сири. Пер­­­вомайсклизир ка­диркути анцI­­­букьуни видеока­мераличи касили, су­­­ра­­туни дарили че­да­ахъиб­тири.

«Дусла бухIнаб автомашинала бе­хIемцI­лизи бикили 36 азир адам улхули саби, дуги-хIерила бухIнаб — 100, сягIятла бухIнаб — 4, 15 минутла бухIнаб 1 адам улхули сай, марлира статистикала баянти кахвиэсти сари, амма ил хIекьдеш саби. ЦIализиб — 18 азир, кягIили — 10 азир адам улхули саби. Ишаб тухтуртани балкIли изала кабизахъурли бебкIибти кахIейсехIе, нушани балулра наркотикуназибад яра вайти даражала держлизибад сецад адамти улхулил, — викIар Зиявдин. — Сецад кахли биаллира, дунъяличиб гьар бархIи Каспийск шагьарлизибтицад адамти улхули саби. БехIемцIунала анализли чебиахъули саби 40 процент илдала берцахъес вирни цаибил сягIятлизиб гIягIниси тяхIярла кумек гIеббаахъалли. Нушала лебси саби «правило золотого часа» ва «правило бриллиантовых минут» бикIуси манзил. Ил заманализиб кумек гIеббахъес гIягIниси саби, сенахIенну гьарил камбируси хIила кIантIличил гIямру тамандиэс асубируси саби. Адам беркала агарли базцадхIи хIериэс вирар, шин агарли — 5 бархIи, гьава агарли биалли — 5 минут. Нушала сецад гьабкьяси техника леб биалра, дирхаирая 5 минутли чина-биалра къалабали ваэс гьамадси ахIен. Ил багьандан нушала чебла са­би цаибси кумек гIеббиахъес адам­ти бурсибарес. Адамти уцахъ­­нила-умцIерила тя­хIяр­ла цахIнабикуни лерти сари Мя­­­хIярамкентлизибад бехI­би­хьи­ли Дербент, Избер­баш, Каспийск, Къизлар, МяхIяч­къа­ла ша­гьуртазирра», — викIар Зиявдин.
Гьайгьайрагу, ишбархIила тIалабуначи мешути техника лер базала гаражуназир: шинничибти берцахъес гидроциклти, халати камазуни, чулара 100-личир имцIа уличилти – гидравликала, механикала, акустикала, хутIла гIягIнити ваяхIличил гIердуцибти. Лебил адамти уцахъантани дусла духIнар 12 «физическая, химическая, медицинская, водолазная, кинологическая, горная, водолазная, водная» ва цархIил санигIятлашалси хIядурдешра барили имтихIян дуцесра гIягIниси саби. Илала дурабад гьар 3 дусла бухI­наб­ра гьарра шайчибад (чарх-бекI­лашал, дагьрилашал, цIалис къаршидеш дирнилашал, медициналашал, радиациялашал), илала чебкад зачетра бедили аттестация кайсуси саби.
БегI гьалар ну Зиявдинничил тянишриубсири, ил туризмализив узуси манзил. ИтхIели илини туристунала кьукьнази Дагъиста жагати мер-муса чедиахъули экскурсияби дирулри. Швейцариялизибад бакIибти туристуначил ил нушала шилизира ваиб ва дила дудешла хъулир туристуначил барх гIяхIялдеш дарибтири. Нушала шилизирти жяв манзилла мижит, къала, чяхI-чяхIиби илдани ахъли кьиматладарибтири. Чула улка Швейцария, Дагъистайчил цугбурцули, дахъал хабурти дурутири. Арбякьи гIергъира илди туристунани дудешличи кагъурти, суратуни дурхьули бахъхIи калунтири ва Дагъистан бахъ дебали гIяхIбизурли кIинайсра шадибгьуни барес чарбухъунтири.
Дагъиста адамти уцахъутала гьамадли ахIенси хIянчиличила илини 30 фильм касибти сари. МЧС-ла базализиб илала цIакьаначил акIахъубси музей леб, сунезирра адамти уцахъантала тарихличила дахъал ваяхI ва баянти цаладяхъибси. Гьарил касибси кубок, шабагъат, баркаллала кагъар – ил лебил уржибси командала сархибдеш саби. Илди Россияла чуйнара чемпионти бетаур. Сентябрь базличиб Чечнялизиб бетерхурси абзлизиб Уфала, Москвала ва Россияла цархIилти командабала ургабра чедибикиб. ГIергъити 6 базлизиб Кавказла командабала ургаб цаибти къяяназиб саби.
«Муртрил ну хьуликIусири, нушала улкализиб къалабали биуси, адамтас кумекбируси къуллукъ акIахъес. Ил акIахъуб, ва ахъси даражаличиб саби, кьиматбарили, дунъяличиб бегI­лара гIяхIсилизи халбирули саби дурала улкназибти нушала бархкьябанира. Нуни пахрубирулра илгъуна мерличив узниличи. Гьачам-гьатIи гIямру галри, нуни тяп ил санигIят чеббиркIаси, сегъуналра бизнесмен яра чи-биалра ветхIераси», — викIар Зиявдин НикIамяхIяммадович.
Марлира, ил чуйнара бе­хIем­цIунази викиб, 250 адамти уцахъути архIя ду­ра­дер­кIиб, адамтачил къиян-жапа чедаиб, разидешличил барх децIра чIямбариб, амма санигIят бархь­батес гьачамалра пикри хIе­бакIиб. Ил гьанна 40 дусличив имцIали ил санигIятлизив узули сай. Гьарахъти ва ахъти Алтай, Памир, Эльбрус, Базар-дюзю ва цархIилти дубуртачи, Байкал, Швейцария, Непаллизи ваиб.
Илини хьунул Зазачил авал урши-рурси абикьур ва гIямрула гьунчи дураиб. Леб дурхIнала дурхIнира. Халаси урши Ислам дудешла дякькад вашули цаибил даражала адамти уцахъан сай. 2014 ибил дуслизиб Северный Кавказла регионна бегIлара гIяхIси адамти уцахъан ибси у бедиб. КIиибил урши Русланра илис гIелаулхъули ахIен, тхеквандола шайчивси Россияла чемпион сай. Рурсбанира ил разивирули сай. Амма Зиявдин НикIамяхIяммадовичла сай-вегIси отряд халабиули саби – дурхIназибад акIубти авал уршира, авал рурсира леб. Илдас бегIлара дигуси хала дудешла хъулиб илала кабинет саби, сунезирра лерил бяхIяни сай-вегIти вымпелтани ва кубокунани дицIибси. Илдас лерил чедаэс, хахамдарес, хьардаэс дигахъу. Халалгъуна дурхIяла дурхIяра «нура адамти уцахъан ветарус» викIули сай. Рахли илра ветаэс, чили бала?
Нуша дирхулра Зиявдинна гьуни дурхIнала дурхIнанира чеб­биркIниличи ва гIям­рул­и­зиб чихъали бетаалра адамтас кумекбирули, багалатили бир­ниличи. ХIурматла Зиявдин Ни­кIамяхIяммадович, челябкьлализиб чIумаси арадеш, кулпетлизиб талихI, баракат диаб. Илгъуна адамтас хIяжатси хIянчи бирниличи Аллагь (а.т.) разивиаб!