Илди агарли, гIямрура диэс хIедирар

ЧевяхIси Аллагьли ну­ша пай­дала­ди­кIахъес гибти нигIматунала кьадар бейгIес хIейрар. Илди камли ахIенси лугIилизирад шинни нушала гIямрулизиб бекIлибиубси мер бурцули саби.

Шин агарли адамла гIямрура диэс хIедирар, сенахIенну нешла канилав вирухIейчивад адамла гIямру шинничил дархдасунти сари ва нушала арадешра шинна умудешлизибад дигахъуси саби. Амма гIергъиси замана нушани шинна кьадри-кьимат балули ахIенра, илди няс­ди­рулра, хIяжатагар шай­чир харждирулра.
Гьаларван хъярхъти шинна варачанти кадухъи ахIен шимазирра, дусличи-дус шинна хIуркIби, гIинзурби делгъули сари. Дунъяла экология нясбиъниличил дарх шинра дебали вайси даражаличи дикили сари. Буралли, арагIебли дунъяличибси шинна шайчибси аги вайтIабикили биъни чебиулра, шин хIедиънила урехилизи дикилра. Дунъяла 7,6 миллиард халкьлизибад 2 миллиардлис умути шин диули ахIен. Иличила ириъ июнь базличир чедаахъибти ООН-нна баянтазиб бурули саби. Илкьяйдали илаб буруливан, 2030 ибил дуслис дунъяла халкь санитарияла шайчирти умудешла тIалабуначи далдикибти умути шинничил гIеббуцесра къиянбулхъан. 2050 ибил дуслис биалли, дунъяличиб хIербирути байхъала халкьла умути, арадешлис урехи хIебирахъути шинничил пайдалабикIес имканти хIедирар. Дунъяла шинна сурсатуни дуб-дубли делгъули сари, экология нясбиъниличил шиннира арадешлис зарал бирахъули саби.
Се бируси, берцуди чинаб бургуси? Гьачамлис нуша хIе­рдирути мер-мусаличибси шинна масъала арзес ва аги гIяхIла шайчи барсбарес имканти лер или гьанбиркули саби. ХIебиалли, берцуди баргес ва халкьла арадеш мяхI­кам­барес нуша, ванзаличир хIер­д­ирути халкьлизибад дига­хъуси саби.
ГIергъиси замана Дагъиста шагьуртазирти шинна умудешла даража дебали нукьсанбикили саби. Иличила балахъули саби республикала руководстволи, ил шайчиб хIеруди бузахъути органтани ва гIядатла халкьли. Амма се бирули илдани халкьла хъулрази дашути шин умударес багьандан? Иличила бурехIе иш макьалализибра.
Шагьуртазир халкьла хъулрази дашути шинна къанавтази канализацияла нясдешуни дархдиркути анцIбукьуни чуйнара хIясибдарибтири. Шин дашуси бекIлибиубси Октябрьла уличилси къанав (КОР) гIу­къа-къусли бирцIахъули, ила няс­дешуни лайдикIути адамтира камбирули ахIен. Чу­ли дужути шинна къуюлизи ту­дирхъути адамти сегъунти биэс гIягIнили? Дила пикрили, ил анцIбукьли бахъалгъунти шагьарланти бетаурти адамтала культура, адаб-хIяя, умудеш агни, илдани селалра жавабкардеш хIедихни че­биахъули саби. Бара гьалаб­ван, республикализи Россияла Роспотребнадзорла вакилти бакIибтири шинна умудешла даража ахтардибарес ба­гьандан. Илдани шагьурта­зир­ти шинна 18 урунж ах­тар­­ди­дариб ва илдала умудешла да­ражаличила багьур. Мя­хIяч­­къалализир, Хасавюртлизир, Каспийсклизир, Избербаш­ли­­зир, Къизилюртлизир, Буй­накъск­лизир ва цархIилти ша­гьур­тазир шинна къанавти, урунжуни-алавти мер-мусара ахтардидариб, дужути шиннизи лайдикIути нясдешуни лерал багьес багьандан. Илкьяйдали дужути шин умудирнила тяхIярра ахтардибариб.
Россияла Роспотребнадзорла вакил Тимур Мурагимовла гъай хIясибли, шинна черкад гьачамлис белгити пикруми дурес жявли биалра, шинна урунжуначил дархдасунти масъулти лер, илдала лугIилизир санитарияла шайчибси умудешла хIекьлизирра.
ДР-ла Правительствола Председатель А.Здуновлира шинна умудешла хIекьлизибси масъалаличи итмадан пикри бяхIчиаиб. «Шин дашути мер-муса-алав жярга-зекъ лайкадикIути тIакьнала майдунти, кафеби, чулира шин нясдарес асубирути цархIилти заведениеби диэс гIягIнити ахIен», — викIи А.Здунов.
Илкьяйдали А.Здуновли Дагъиста шагьуртазиб хIер­би­рути халкь краннизирад да­шути шин хIедужахъес жи­ба­риб. Нясти шиннизирад ит­мадан чейхъути излуми тIинтI­­дирути сари. Илдигъун­ти анцIбукьуни диубти се­цад-дигара мисалти лер хIя­кьи­кьатлизир. Ил багьандан халкьлис шинна шайчибси масъала арзайчи ружери ба­кIибти яра тукейзирад асибти шинни бужес гIягIнибиркур.
МяхIячкъалализибси шинна умудешла даражаличила гъайдикIахIелли, шагьарла администрацияли КОР-лизи кIел дусра-сера канализациялизирад дашути жярга-зекъ тIашаэс багьандан селра хIебарибсири.
Семендерлизибад кабу­хъун­си шинна къанавлизи кIел мерличирад жярга-зекъ духI­надулхъули сари, амма иличи кIел дус чилилра пикри бяхI­чи­хIеиб. Ишдус ил масъалализи республикала прокуратура гъудурбиуб.
2017 ибил дуслизир ДР-ла шайчибси Роспотребнадзорла Управлениели Семендерлизирти Московская ва Проектная бикIути кьакьурбазир КОР-лизи нясдешуни дашахъути анцIбукьуни хIисаблизи касибтири. Баягъи ведомство МяхIячкъалала Кировский районна судлизи дугьабизурсири шагьарла администрациялизи жяргати шин КОР-лизи дашахъниличи пикри бяхIчиахъили, ил масъала арзахъес тIалаббирули. Судли Роспотребнадзорла гIяр­за хIербариб ва масъала арзиб. Московская бикIуси кьакьализирад кадухъунти нясти шин тIа­шаиб ва илди КОР-лизи хIе­да­шахъесли бариб. Амма Проект­ная бикIуси кьакьализир биал­ли, нясти шин КОР-лизи ардашули лералри. Управлениели судла хъарбаркь таманбирантала (судебный пристав) кабизлизи ил масъала арзахъес хъарбируси судла хIукму бархьиб.
Амма иличиблира гIяхIдеш адхIекIуб, судли дурасибси хIукму таманхIебариб.
Илис гIергъи Роспотребнадзор республикала прокуратурализи дугьабизур, чулира МяхIячкъалала администрациялизи судла хIукму таманбарахъес тIалаббируси гIярза бархьибти.
Гьанна биалли, прокурорла гIярза судла хъарбаркь таманбирантала (судла приставтала) Федерацияла кабизла республикала управлениела руководстволичи бархьили саби, ил таманбарес гIягIнити судла приставтани бухъянси замана авараагардеш ва чедихIяртдеш дакIударнила сабабли. ХIердикIехIе, ил масъала мурт арзили бекIбирул…