Дерхъаб хъу ва узидеш!

Савлиличибадли СирхIяла дубуртазиб тIабигIятли се­гъу­на-сабил мягIничебси анцI­букь­личи хIядурдеш би­ру­си­гъунари. Вава-кьарла сагназир арцантани къугъати далуйти зай­дикIахъулри, вавначир ур­цули мирхъи делхълизи ахъибтигъунтири, закир зур­бати бамбала силтIниван кIай­дяхIили гъагулти гьарил секIал ункъли диахъес или къа­рауйчиртигъунтири, урун­жу­нала гIяш-гIяшли макьамти каилри…

ТIабигIятцунрив гьатIи ил бархIи ахъси гьавличилси. СирхIяла дай ур­кIили бетаурси УргIерила шилизи ахъти къуллукъуначибти хIурматла гIяхI­ли, дурала мер-мусаличиб хIер­бирути ургIеранти ва гIяртистуни гьалаклири. Июльла 31-личиб илаб шадлихъ ибхьниличила абзурли Дагъистаннизи багьахъурли, чула разидеш барх бутIес ургIерантани дубурланти жибирни бар­каллаличи лайикьси баркьудигу. ГIе, дубурланти шадлихъуни жагадирес гIяхIти устни саби.
СирхIяла шимазибадли УргIерила ши халасигъуна саби ва революциялис гьаларти дусмазиб илаб бирутири гьанна Ахъушала районнизи кадурхути 24 ва Дахадаевла районнизи кадурхути 37 шимала наибство бикIуси цахIнабикла халатази халбирути наибуни. Илкьяйдали сирхIяла наибствора илаб сабри.
УргIерила шилизиб халаси базар лебнилира сирхIянти имцIали къаршибиркахъес ва гьалмагъдешла бархбасуни уржахъес имканти алкIахъутири. Ил базарличир мицIирагличирадли дехIдихьили се дигара асес вирусири. ИтхIели гьаннаван гьар мерлар тукенти лерти ахIенри ва ил базарличи гьар мерлабад башути вачрукьябани дигалли чIянкIи, дигалли палтурти ва цархIилти гIягIниахълуми, цIедеш… дирцутири. ГIергъити дусмазир шими дацIкадухъи, илабти адамти шагьуртази гечбиъниличибли ил базарла бузерира хIярхIкабиуб.
ГIергъити дусмазив шила бекIла къуллукъуни дузахъуси ХIябибуллагь ХIябибуллаевли шилизир сагадешуни диахъес ва шанти гьар шайчибад гIеббуцес кьасбарили сай. УргIерантас дебали гIяхIбизур илини ремонтбарахъили жагабарибси 230 адам кабиэсти мераначилси культурала Юрт. АкIахъубли сари дурхIни хIязтабиркьести ва халатази бамсриахъахъести имкантира. Июльла ахирличиб шантас ва дурабадли бакIибти гIяхI­лас халаси шадлихъ дура­беркIесра ХIябибуллагь вахъ­хIиличивадли хьули­кIу­сири. Коронавирусла излуми ва цархIилти далагардешуни диргаладулхъули, ил пикри бетерхахъес хIебикибсири илис.
Иш гьакIлис, аргъ-бархIила да­ла­гардешуни дирар ибти Интернетла багьахънибачира пикри бяхI­чи­хIеили, ХIябибуллагьли шадлихъ дурабуркIуси бархIи кабизахъур. Илаб хIурматла гIяхIлири ДГУ-ла проректор Жаруллагь ГIямаров, ДР-ла культурала министрла заместитель Мухтар Кьурбанов, Дахадаевла районна бекIла заманалис къуллукъуни дузахъуси Артур ХIямзатов, илала заместитель Алена ГIябдуллаева ва цархIилти.
… УргIерила шила администрациялизи кадурхути сари Уркутта, Урхьнища, Ккуркки, Къяркъяцци, Турахъари, ГIяяцIури, Бутрутта бикIути махьурби. СурсалабачIи, КьярбачIимахьи ва ГIяяцимахьила халкьли УргIерибад дурабухъунти саби или бурули бирар. Илдала лугъат тяп ургIеранталагъуна саби.
УргIерила шилизир дурадуркIути шадлихъуназибадли шантас мягI­ни­чебсили бетарусири мартла 22-личиб дурабуркIуси хъубяхI­ру­мала байрам. Гьаларти дусмазиб ши авал къатIличи буртIусири. Гьарил къатIлизиб ил байрам гьаб-­гIергъидешличил бегIлара хIур­матчевси адамла юртлизиб дура­бур­кIусири.
Июлла 22-личиб дурабуркIуси балбуцра ургIерантас дигусили бетаурси саби. Ил шадлихъ бархбалсахъусири илдани дуцIрум садаъниличил. Ил байрамлис «Цинна» бикIусири, сенахIенну Ахъушала районна Кьассагумахьила мякьлабси ва УргIерибадлира гьарахъли ахIенси Цинала дубурличи башутири жагьти уршбира рурсбира ил байрам дураберкIес. Уршби урчачи ва рурсби умхIачи мурдали башутири ила. Хунжи дицIили дуку-дужутира дихутири. Шилизир урчи хIедиалри, жагьилтани илди унра шимазибти балу-бирхантазирад сайсутири. ИмцIаливан зилебкIантазирадли дирутири сайсути. Илкьяйдали шадибгьуни барес башутала урчи даршличи адиркутири. Дубурличи баайчи жагьилти урга-ургади тIашбилзутири ва далай-делхъла агурби зайдулхъутири, хIязани дурадуркIутири. Дубурличи баибхIели рурсбани гавлагуни цIуба гIянжили дирцIутири. Илди гIянжи хъулри цIубдирес пайдаладирутири. Уршили сунес гIяхIрилзуси рурсилис кумекбирусири ва ил кумекбарахъес разирикалри, сунела гIямрула рархкьяли черриркIусири. Илкьяйдали хъайчикабирути рахлира хатIабиркути ахIенри ва талихIчебтира бирутири. Ил багьандан ил байрамлис дигайла байрам бикIусири. Рурсбани авруша, чудни ва цархIилти бизити хурегуни деркахъес гьаладирхьутири, уршбанира гьаруш, муккатта ва цархIилти бизидешуни кадирхьи. Рурсили аврушара чудура сунес гIяхIилзуси уршила гьала кадирхьутири. Илкьяйдали цаличи цали дигай дихьибти жагьилтани чула гIямрула гьуни белгибирусири. Жагьилти булхъули далайбикIули илкьяйдали жагаси шадлихъ дурабуркIусири. ГIянжила гавлагунира умхIачи чедихьили, жагьилти шилизи чарбулхъутири. ИлхIелира гьунчиб тIашбизурли далай-делхълизи ихъутири. Илкьяйдали 15-17 километрла гьунира ахъили, илди бархIехълис шилизи биутири.
Дебали жагаси байрам бирусири ургIерантасра гIяхIбилзуси «Хула гIяюрти» («Халати делхъани») ибсира. Ил байрам УргIериб, ил алавти шимазиб ва махьурбазиб ярга хIясибли гьар дуслизиб дурабуркIусири. БегI­ла гIергъи ил дураберкIибсири 1930 ибил дуслизиб УргIерила шила мякьлабси «Къатта урцIни» бикIуси мерличиб. Ил байрамличи Дахадаевла ва Ахъушала районтала шимазибадти даршани гIяхIлира бакIибтири. ГIяхIлира дацIти някъбачил башути ахIенри. Илдани дахъал кигьми ва 30 бугъа кибтири. Байрам 4 бархIи бухъянбитIунсири. ГIяхIли дуги беркIес ургIерантачи башутири. Шадлихъличир далай-делхъла агурби зайдикIутири, хинкIи, шашлыкуни, чудни дирутири. Муккатта, гьаруш, чягъир, гIярякьи сецад дигара лерри. Далайчиби, делхъчиби абзлизи кабилзутири, мушлукьяби мушул башутири, жагьилти къаркъа иргьнилизиб абзбикIутири… Авъибил бархIи лебилра чедибикибтас кьиматчерти савгъатунира дедлугутири.
ГIядатли бетаурсири байрамличиб хIурматла адамтазибадли цалабикибси жюрили байрахъ чидил шилис бедес хIяжатлил белгибирни. Ил байрахъ бедибси шили гIергъиси дуслизиб илгъуна байрам дураберкIес хIяжатсири. Ил байрамличиб ЗилебкIила шантас байрахъ бедесли барибсири, амма белгили ахIенти сабабтачибли байрам дурахIеберкIили калунсири.
УргIерантани цархIилти шимазирван къугъали дурадуркIути сари хула бурхIнала, Чедибдешла ва цархIилти байрумтира. Иш гьакIлисра, ургIерантани чула хала бегIтала ва бегIтала гIяхIти гIядатуни сагаси тяхIярлизир даимдирули, ахъси даражаличиб шила бархIи дураберкIиб.
…Савлиличибадси шилизибси са­кIубдешли лебилра биштIа-халати ур­кIичеббирулри. Чула цахIнабси ва бахъхIи хIерси шадлихъ жагасили бетаахъес гьарил къайгъилизиври. Гьаларла ва гьаннала гIягIниахълуми, ваяхI, палтар гьаладирхьулри. УргIе­рила шила администрациялизи кадурхути лерилра махьурбала вакилтира гIяхIил хIядурбиублири ва балбуцлизи биубсигъуна пай кабихьес кьслизибри.
Даргала машгьурти далайчиби жибарилри ва илдас къугъаси сцена балкьаахъурлири. Жагати далуйти зайдухъахъун иларадли Ибрагьим Шамаевли, Хасбулат РяхIмановли, Кьурбан ХIусайхановли, Динара Мя­хIям­мадовани ва цархIилтани. Амма УргIерила шимазибти пагьму­чебти далайчибира ца шайчиб ка­хIелун. СирхIязиб ва даргазибра барх­ли хабардерхурси ЧIяка МяхIям­мадла гьаларла ва гьаннала макьамтачил делчIунти къугъати далуйтани цалаби­кибти ясирбурцулри. Шарип ХIе­се­нов­ли ишхIелла макьамти зайдухъахъун.
Халаси баркалла багьахъур ур­гIе­ри­ла шантани ва гIяхIлани илгъуна къугъаси шадлихъ дураберкIнилис шила бекI ХIябибуллагь ХIябибул­лаев­лис, илис кумеклабиубтас. Гьанналауб УргIерила шила бархIи дура­бер­кIиб­си ахIенри. ГIяхIцад харжанира дарили, шантас ва гIяхIлас илцад къугъаси шадлихъ дураберкIибси жагьил дубурланна халаси гьунар саби ва чеалкIуси наслулис мисал саби бикIулри илди.
Гьаннала гIергъира илдигъунти шад­лихъуни дурадуркIахъес Ур­гIе­рила шила бекI ХIябибуллагь ХIя­би­бул­ лаевлис ва лебилра шантас ара­дешра гьарбизунира дулгехIе. Дерхъаб хIушала хъура узидешра!