ГIярбукIантала тарихла бикьруми

ГIялибег Тахо-Годила уличилси Дагъистан Республикала Миллатла музейтала цахIнабик Северный Кавказлизиб бегIлара халасигъуна саби. Республикала шагьуртазир ва шимазир илала 39 филиал лер, чузирра 180 азир экспонат дихIути. Музейтазир чедаэс вирар жявхIелла белкIани, крайла тарихличила баянти, декоративно-прикладное искусствола гIягIниахълуми ва дахъал цархIилти, дубурлантала гIямрула бикьрумили детаурти, кьиматчерти секIулти.

Бахъал бирар музейтази башути ва иларти гIягIниахълумас лайикьси кьимат бедес балути адамти. Дигеси саби, музейтала хIянчизарти мубаракбирес ва илдала бузери кьиматлабирес имканти алкIахъуси чула санигIятласи байрам майла 18-личиб дурабуркIнира. Ил бархIи музейли сунела унзара кьяли-кьяйчи гьаргдиру ва халкьлис матъал ила букьес имканти алкIахъу.
Ил бархIи музейтазир декIар-декIарти далдуцунира дурадуркIути сари. Халкьлис дигутили детаурли сари фестивальти, экскурсияби ва цархIилти далдуцуни. Музейлизир дурадуркIути далдуцунала гIяхIдешличирли миллатунала ургарти бархбасунира уржахъули сари. Бахъалгъунтас ил бархIи бамсриахъес дигахъу.
Дагъистаннизирти музейтазибад Кубачила шилизибсигъуна халаси ва тамашала хIебургар или гьанбиркур (гьайгьай, МяхIячкъалализибси халхIебаралли). СенахIенну илар жявхIелла ва гьаннала устнала ваяхI чедаэс вирар. Бархьаначи буралли, гьарил гIярбукIанна юртлизиб чула хъалибаргла тарихличил бархбасунсира музей бируси саби. Кубачилантани чула хала бегIтала, бегIтала ва чули дарибти мургьи-арцла ваяхI, чинила тIалхIяна, кьалтинти, палтар ва цархIилти журала гIягIниахълуми дихIуси хасси хъали бирар. ХIера, ишхIелла манзиллизир чумал хъалибаргли туристуни чула музейтази башахъес имканти акIахъубли сари.
Кубачилантани хабарла писатель ГIяхIмадхан Абу-Бакарла уличилси музейра леб Кубачила урга даражала школализиб абхьили. Илар писательла 180 белкI ва сунела някъбани дарибти ваяхI, жузи, суратуни, кубачилантала палтар лер. Лер илар Фатима Абакаровала жузира.
Кубачила художественный комбинатлизибси музейлизи Совет хIукуматла замана, СССР-ла республикабазибадлицунра ахIи, дурала улкназибад бархли туристуни башутири. Гьаннара ила Дагъистанна мер-мусаличибад ва Россияла регионтазибад башути туристуни камли ахIен. Илди тамашабирахъули саби гIярбукIантала устадешли.
Кубачила музейлизиб бегIлара тамашала ваяхIлизи халбарес вирар Надир-шагьла шушка. Илала гIяскурти Дагъистанна мер-мусаличир удидикибтири, ва илала гIергъи шагьлис чинабалра гьарбизурси ахIенри. Дубуртар Улкализибри илала хабарла шушкара беткахъибси. Ил дахъал дусмазиб ца давлачевла хъулиб бихIули кали саби. ГIур ил Кубачи баиб. ГIярбукIай илис къянкъмукла (носорогла) мукекилизибадли тIелира барибсири. Шушкала лезвие кIикьяранси саби. Илгъуна шушкаличил адамлис бяхъялли, диъла бутIа къяббируси саби ва илала дяхъи сеналра сагъбируси ахIен. Ил тамашала шушка жявхIелла белкIаначилси саби ва илала кьимат ахъси биънира гIячихъси саби.
Кубачила музейтачила ва мургьи-арцла устначила сягIятунадли гъайикIес вирар, сенахIенну илди пагьмучебти адамтани чула ши дунъяличи машгьурбарибси саби. Мурул адамтани дирути мургьи-арцла, мельхиорла, дубсила ва цархIилти журала ваяхI дунъяла чидил-дигара улкнала музейтазир ва жагати ваяхI дигутала юртаназир дихIути сари. Амма хьунул адамтани дирути кIузри гIур дунъяла цалра улкализир дархли хIедургар или гьанбиркур. Илдани тIалаббирули саби хасси журала цIуба чIянкIи ва илар адам тамашавиэсти къугъати някьиш дирули сари мургьила гьимирти пайдаладарили. Илди кIузри, чула хала нешанала гIядатуни даимдирули, кубачила хьунул адамтани бусягIятра дихули сари. Жагьти рурсбанира школализи башутанира илди дирар дихути. Кубачила шилизи баалли, дурабад лябкьути гIярбукIантанира ил кIаз бекIличи чебирхъу. ГIярбукIантала гIядат хIясибли, чула шилизиб янилизибра хIеблизибра ил кIазцун саби хьунул адамтани бихуси. БугIярхIели цархIил ванаси кIанара биху. Илра чуласун жагали барибси бирар.
ГIярбукIантала дурхIни биштIахIейчибадли бурсибирути саби чула хала бегIтала санигIятуначи. Гьайгьай, дигахъу илдас чули биштIахIели дарибти ваяхIра хъалибаргла музейтазир дихIес.