Савлила ихтилат

 

Гьанна биаб, гьалаб биаб кол­­хозлизиб маза-мас геч­­ли дашахъни: хIеб-дуцI­­рум­ дубур­личи, янила замана дир­кьа­личи гьамадси хIянчи ахIенри. Хас­лира мазала мас поездла вагонтачи адалтухIели, букIуни имцIали бумсули бири. ЭмхIе ахIебицIули, мерличиб ка­бушеси даражаличи виркахъи адам.

Гьачам набчира хъарбикили лебри илгъуна анцIбукь. Дила цIакьагри чебаили, хала букIун Нагьбарла урши ХIяжи-МяхIяммад викIули сай: «ЭмхIе чинабалра эмхIе саби, гьари хIуни хIечибяхI бекI барили, къужбара вагоннизи». Марлира, ил вяшарбухъун, эмхIе нуни вагоннизи къужхIебарили, набчибяхI битIакIира. Дила ибси хIебарес багьандан ил гIе­ла­бяхI башули, вагоннизи аба­цIиб.
— Учительли узухIели илдигъунти барс­къа ученикуни къаршибиркули бирив? – дукаркIули сай колхозла предсе­да­тель, Дагъиста урибси зоотехник ГIяли ТIайгибов.
— Бираргу илдигъунти адамтира. ХIу­ни се бурадра ил кьабулхIебарес, бал­кIси биалра чула се-биалра бурес къайгънабиркьути. Ца мерличиб къар­ши­­бикили нушани бурусигъуна анцI­букьла ихтилат хIушабра дарган мезличил шурбатурли гьалабирхьулра.
Савли-жявли, айзурси муруй гьачам бурушлар лералси хьунуйзи хьарбиули сай:
— Ляркьяду набчил рарх дуцIрухъес (пробежкаличи)
— ХIед ну куцагарси, рабза сари или гьанбиркулив?
— Юх, бекIлил. Савлила пробежка кьаркьайс дебали гIяхIсигу.
— Ну зягIипси сари или гьанбиркулив?
Мурул: Юх, аризес хIейгули риадли селра агара биубси. Карихьи руэн.
— Аргъира хIела пикри – ну азгъин хьунуйзи руйгIули ургуд.
— Вари, вари, дила буруси хIуни вайтIа аргъилри. Дила бекIлизи илгъуна пикри бекIлил хIебакIиб.
— ГIе, гIе, иргъулра хIела, хIед бурес дигуси ну багьуди камси адам сарни.
— Нуни хIези илгъуна хIеирагу, чинад касибсив ил хIуни. 9 классра хьунул адамлис камси багьуди ахIенгу.
— ХIела гъай хIясибли, ну къунба ругьулра?
— Се сари хIуни дурути. БерхIи хъули бухIна­бу­хъайчи абдулта дугьули кавлутирав?
Даим илдигу хIела ихтилатуни, (хьуна духудеш – лехIкахъни саби). Хьунуйс 2 гъай хIери баайчи, ца гъай хIери гIергъи дуралли даибти сари.
— Карихьи русен. Нуцун аркьяс, кьаркьала илкьяйда гIяхIил батбулхъан.
— Гьайгьай, мурталра хIед дигусиван. Се рирусира хIед ну. Вашен, гезкайкIен хIед дигуливан.
— Гьай-гIяйиб-гьай, бекI ласбикIес­бя­хIиб…
— Чебиулрив? ХIед хIу ваибси адам сайри. Урусла хIугъуналис эгоист бикIар. Мурталра хIу ца хIечилацун сайри шишимъайзивси. Дила арадешличила хIу гьачамалра пикриухъунси ахIенри.
Мурул, ихтилатра къябаили, пикрилизив сай: «Чинаб бетаура дила хатIа. Нуни гьачам «Словарь атеиста» бикIуси жузлизиб белчIунсири. Европала чидирил улкализи къаршибикили католикунала, христиантала богословти «Хьунул адам адам сарив, ахIену?» суал хьарбаибсири. ТIамри дейгIунхIели, ца тIама имцIали бакIили, хьунулра – адам сари ибси пикриличи бакIибтири.
Дила пикрили, баягъи къаршикарти бусягIят дила кьяй­да ласбухъахъи бекIра бархьибти динна вакилти бурги».

 

Муса МяхIяммадов,
ХIямшима

«ХIерии, цархIилра
хIериахъес имкан беда»
Г.Державин