Дила нешла мез

Интернет дакIубиубла, халкьла гIямрулизир халати дарсдешуни кадикиб. Теле­фон­тани, Интернетлизирти мульт­и­кунани бархIиличи-бархIи, дус­личи-дус дуб-дубли нушала хала бегI­тала дурхъати гIядатуни, мез, культура агардирули сари. Халкь Интернетла ари­лизи бикнила сабабли, миллатунала мезани хъумуртули сари. Интернетли халкь агарси, амма биэс бируси дунъялизиб хIербирахъули саби, илдас «лайкани» дурчни халаси анцIбукьли бетаурли саби. Ил багьандан, лугIи камси халкьла, илкьяйдали Кавказла ле­билра халкьла мез мяхIкамдарни чараагарси масъалали бетарули саби. Дагъистанна халкьла вакилти илала хIекьлизиб кьакьабакIили саби.

ЦIудхъурла лугъат мяхIкамли калахъес нушанира гIяхIцад къайгъни дакIудирулра, амма мурадличи диули ахIенра. Селизибара анцIбукь?
ЦIудхъурла лугъат пачалихъла учреждениебазиб бузахъусили бетарули ахIен. Нушала цIудхъурла лугъатличил лукIес ва учIес дебали къиянни саби. Ил багьандан, нушани гьаланачи цIудхъурла словарь акIахъес пикрибарира. Сагати дугьби дучес цIудхърантала шимази дашули, мекелли халаси хIянчи дураберкIира. Нушаб 8 азирличирра имцIали дев даргес имканбакIиб.
Словарь цалабирхъухIели, цазаманализив нушачи дурхьути дугьби руркъесра вехIихьира. Илдазирад да­хъал­гъунтира-сера хатIабачилти сарри. Гьайгьайрагу, ил анцIбукь цIудхъ­ран­тала алфавит ва азбука агниличил барх­басунсири.
Нушала цIудхъурла лугъат дарган мезла лерилра лугъатуназибад ва литературный мезлизибад гIяхI­цад­ла декIарбулхъули саби. Илизир дарс­ди­кIути хIурпрачилти дахъал дугьби лер. Илди пайдаладирнили, сагати дугьби алкIули сари, чулара бухIнабуц барсбирути. Масала: цIудхъурла лугъатли ххвя — «собака», литературный мезли — хя — «собака»; цIудхъурла кквацца — «кобыла», литературный мезли газа — «кобыла»; цIудхъурла чIвел — «два», литературный мезли кIел – «два» ва цар­хIилтира. Даргала литературный мез далдиркули ахIен. Ил сабабли нушаб сагаси хIярп бархли абхьес чебуркъиб. Буралли, ил ахIентира лер декIардешуни.
Словарь алкIахънила хIянчи датур­ли, цIудхъурла алфавит цалабирхъес дехIдихьира. Ил баркьудилизи ахъиб­хIели, алфавитра словарьра акIа­хъубли хьалли, жагьти-ургар мез хIедуз­ни­ли­чила аргъира.
АнцIбукь словарь акIахънилизиб ахIен. Ил хъулиб, дураб, школабазиб, дурхIнала унхъразиб, ши­мазиб-ша­гьуртазиб саби-ургаб гъайбикI­ни­лизиб саби. Илаб кьалли лугъатла мезличил гъайикIути чилра агара.
БикIуливан, хIулбала гьалар нушала мез дагьесагарли дарсдикIули сари ва мискиндикIули сари. ДурхIнани къиянти кIирка хIурпрачил гъайбикIес хIебал­нила гIяламат саби ил. Ил анцI­букь убла даражаличи чарбарес хIейэсгу ибси пикрили ря­хIя­тага­рирулра. ХIекьдеш чебиули, нушани Лавашала районна Къуппала шилизиб вегIдешла юртлизиб «Цудахария» бикIуси даргала халкьла культурала центр акIахъубра. Илаб шагьуртазиб ва шимазиб хIербирути цIудхърантас онлайн тяхIярли дурсри кадирхьуси хъалира балкьаахъурра. Нушала центрлизи бегIтачил барх дурхIни жибарили, дарган мезла дурсри кадирхьулра. Илдази цIудхъурла лугъатличил гъайдикIулра. Гъайла къантIа, халаси хIянчи дураберкIира. Мез рухIла давла, пасихIдеш диъни, цархIилтазибад нушала декIардеш илдазиб биъни халкьли багьла-багьлали иргъули саби.
Нушала баркьудилис хьулчили детаурли сари Р.ХIямзатовла «Эгер дила мез жагIял дубкIалли, ну ишбархIи вебкIес хIядурлира» ибти дугьби. Илди жагати гъай дурни ца, вегIла мез мяхIкамдарес багьандан, хIяракатбарни – цархIил. Гьайгьайрагу, рухIла давла мяхIкамбирниличи хIукуматли пикри бяхIчииалри, миллатунала мезанира гьаладяхI даши. Бузахъуси къуллукъличи хIерхIеили, ил нуша лебтачилра чебетиуси изала саби.
Лебсила кьимат хIебирулра, беткахъибхIели – дисулра.