«Хала бегIтала гIядатуни дусмадли дузахъни…»

Ишди бурхIназиб ДР-ла миллатла политикала ва динанала къуллукъунала шай­чивси министр Энрик Мусли­мов­личил бетаурси дила ихтилат хIушаб гьа­лабир­хьулра.
— БегI гьалабси яргализиб Дагъистан Республика гьалабяхI башнила бегIлара мягIничерти шалубачила бурили дигахъира.

— Илди сари пачалихъла мил­латла политика ва динани-ургарти бархбасуни, этнокультура гьалабяхI арбукни, республикала минала халкьли нушаб букьурли датурти гIядатуни дихIни. Миллатуни-ургарти, динани-ургарти бархбасуни уржили ва даршули калахъни, дусмадли кадизахъурти гIядатуни мяхIкамдирули. Динна жамигIятла организацияби Дагъистаннизир 2796 лерти сари, илди хIясибли нушала рес­публика ил шайчиб Россияла Федерациялизиб цаибил мерличиб саби. Илди гьарилтала гIядатла ва дурала улкназибад бакIибти адамтачилти бархбасуни дархьли тIашдатни ва дихIни дебали мягIничебсилизи халбирулра. СенахIенну дурала улкназибад нушачи бакIибти хIянчизартачи нуша хIяжатдиркулра. Илдани гражданство касибхIели, нушала культура ва гIядатуни иргъутили бетаахъни, бекIахъудила, гIямру-яшавла шайчиба­д нушазибад декIархIебулхъахъес ва гIядатуначи бурсибарили, илдачил бархбасуни кадизахъни бекIлибиубси саби. Нушани илгъуна хIянчи дурабуркIулра. ХIекьдеш буралли, Европализиб, хаслира Франциялизиб ва Германиялизиб илгъуна хIянчи дурахIебуркIухIели, хIушанира чедиулра иларти гечликьянабачил (миг­ранты) къияндешуни.
— Нушала республикализирти хIябал динна вакилти-ургарти бархбасуначилара къантIли гьанбуршехIе.
— Дагъистаннизиб уржили ва цаличи ца хIурматличил хIербирули саби хIябалра динна вакилти. Илди нушала хала бегIтани нушаб букьурли датурти, дурхъати гIядатуни нушанира чихъли дихIулра ва мяхIкамдирулра. Лерилра динанала организацияби цIацIаси бархбаслизир дузули сари. Илдигъунти тяхIяр-кьяйда илди динанала вакилтала гьуни буцибтанира даимдирули сари. Дагъистанна БекIличибад бехIбихьили, цархIилти организациябала гьабкьянабанира динна бекIлидиубти байрумтачил цали ца мубаракбиру ва динанала шайчирти далдуцуни дурадуркIу.
— ИшбархIила манзил бегIлара мягIничебсили ва адамтала гIямруличи халаси асарбарибсили кавлуси коронавирусла чейхъуси изайчилара гьанхIебушес хIерирус. ХIушани ил тIинтIхIебиахъес сегъунти тяхIурти далдурцулра?
— Нушала министерствола дурутира дирутира цализирад ца декIардулхъути ахIен. ИтхIели, бегI гьалабси яргализиб нушани совещание дураберкIибсири, жамигIятла, динна организациябала гьабкьянабачил Дагъистан Республикала арадеш мяхIкамбирнила Министерствола вакилтира жибарили. Ил балбуцличир ахъдуцибтири аргъбаибти масъулти ва Роспотребнадзорла тIалабуни хIясибли дузес дехIдихьибтири. ХIушанира балули кьяйда, республикализиб вакцинация бегI гьалаб дебали къиянни бетурхусири. ГIур гьарилтази аргъахъибсири, вакцина барес чараагарли хIяжатли биъниличила. Нушала организациялизибтанира медотвод касибти ахIенти лебтанилра барахъибси саби. Дила пикри хIясибли, пачалихъла хIянчиличивра узули, гьар бархIи адамтачил цIацIати бархбасуни дузахъусини, чараагарли вакцина барахъес гIягIнибиркур.
— Миллатла мез мяхIкамдирнила масъулти гьанна дебали аргъбаибтили детарули сари. Иличила се бурида?
— Ил пачалихъли гIямрулизиб бетурхахъуси масъала саби. Иличил цIацIали бузуси гIилмула ва багьудила Министерство саби миллатла мезаначил жузи дурайули. Гьайгьайрагу, нушала чебла саби ил хIянчи цIакьбарес ва гIеббуцес. Мез — ил хьулчи саби ва илди мяхIкамдарес нушачиб чебси саби. Нушаб дигахъулра дурхIнала унхъразиб, школабазиб нешла мезличил гъайбикIули, амма нуша хъулир нушала дурхIнази нешла мезличил гъайхIедикIахIелли, мез мяхIкамдарес къиянбулхъан. Учительличибад яра воспитательличибад ахIенну мез руркъни бехIбихьес гIягIниси, вегIличибад саби, нешличибад…
— Гьалабла министртачил цугбуцалли, Энрик Селимович, хIела хIянчилизир сегъунти сагадешуни ва сархибдешуни диуба?
— 2,5 дус узули наб нуни кьимат кабатес гьамадли ахIен. Гьайгьайрагу, гьалабла министртасван ахIи, гьанна узес гьамадли саби, сенахIенну итхIели къиянти дусми сарри. Илдани санигIятласи бузери багьандан жан кьурбандариб. ИшбархIила манзил паргъатдеш леб, амма арзес хIяжатти масъулти дахъал сари. Сагати проектунира гIяхIцад лер, нушачил бархбас бузахъути организациябира дахъдаиб. Нушани илди гIеббурцулра, арцла шайчибра бархли, ДР-ла БекIла Грантаначилра, нушала кабизунала кьялубала шайзибадра.
— Министерстволичила гьалар СМИ-лизир камти баянти дирутири. Сецад замана хIяжатбикиба багьахънибала шайчиб ил ахъбуцес багьандан?
— Гьаннала техникали нушаб сегъунти-дигара имканти гьаргдирули сари. Гьарил руководительли сунела хIянчи чебаахъес, Интернетла сурсатуни пайдаладарили, гьалабирхьули саби. БегI гьалав ну Министерствола хIянчизартачил тянишвирухIели, нуни ибсири: «Ну ишав бегIлара хIядурдеш ва багьудлуми камси адам сайра, хIуша биалли, бегIлара гIяхIти специалистуни саррая. Амма дила ца гIяхIси къиликъ лебси саби — нуни хъярхъли секIал гIебисуси саби». Ну итхIели ЮТО-ла арагIерти ихтиюртачилси вакилли узули калунсири. С.Меликовли тIалаббируси, нушала лерти ихтиюртала дазурбазир, чIянкIли адамтала гIямрула шуртIри къулайдиэсти сагати пикруми детурхахъни саби.
— Дурала улкназибти нушала цаватIанланти гIеббурцнила законничила бурили дигахъира.
— Ил хIукму федеральный закон хьулчили буцили дураибси саби. Илини имкан лугули саби ил шайчирти лерилра ведомствоби ва чули чус гьуни чебиахъути мерла органти, хасси программа хIясибли, дузесаахъес. ЦархIилти минис­терствобира, чула пикруми гьаладихьили, барх бузес хIядурли саби. Нушани гьаларра жагьти цаватIанлантачила мажлисуни дурадеркIибтири. Ириъ илабти хьунул адамтачилра дураберкIес дигусири, сенахIенну гьар секIал нешличирад сари дехIдирхьути.
Илкьяйдали улкала цархIилти регионтазиб хIербирути нушала цаванзалантачилтира бархбасуни дузахъулра. Лерилра ишар гьандушес хIейрар, амма ца мисал лебкис. Гьалабван нушала вакилти Коми Республикализи баиб. Ил республикара нушалаван ишдус 100 дус биубси саби. Республикализибад бахъал пачалихъла ва жамигIятла хIяракатчиби, гIялимти ва спортсменти дурабухъунти саби. Илаб хIербирути дагъистанлантас яшавбарес ва хIербиэс гьеч къиянни ахIен. Ухта шагьарла мэр дагъистанлан сай, больницала бекI тухтур, имам, Пачалихъла Думализи рес­публикала шайзивадси кандидат, ва илкьяйдали Воркутала имамра дагъистанланти саби. Илабти жамигIятли, санигIятлашалси устадеш, багьуди Коми Республика гьалабяхI башахънилис харждирули, мекелли халаси пай кабирхьни багьандан, дагъистанлантас баркалла багьахъур.
— Сегъунали чебиулри Дагъистанна челябкьла?
— Гьайгьайрагу, бегI гьалабси яргализиб, социальный бяхIчибизла кьялубачи пикри бяхIчиаэс гIягIнибиркур. Иличила С.Меликовлира Федерацияла Советла совещаниеличиб бурибсири. Илди сари дусмадли хIерзили калунти масъулти: шинничил, газличил, хутIличил адамти гIеббурцнила. Социальный объектуни: школаби, дурхIнала унхъри ва цархIилти. Шила хозяйство, фермерство ахъбуцили, хIянчила мерани акIахъес гIягIнибиркур. Нешанала ва дурхIнала суалтачил дархдасунти масъулти бекIдарни, гьар-урла культурала секIал мяхIкамдарни ва цархIилтира аргъбаибти масъулти.
Коронавирусла чейхъуси изала тIинтIбирнила урехи лебни багьандан, нушала дахъал далдуцуни дирнила тяхIяр-кьяйда дарсдиуб. Амма нушани илди дурадуркIулра камти адамтала бутIакьяндешличил. ХIера, сентябрьла 9-личибра нушани «Игитунала вахта» бикIуси балбуц дурабуркIуси саби. Лебил Россиялизибад Дагъистаннизи 15 игит лябкьути саби. Илаб ВатIайчи дигиличила, адаб-хIяяла, рухIлашалси бяркъличила, чучила ва чула дявила юлдашуначила буру. Онлайн-бархбас кабизахъурли Дагъистанна лерилра колледжунани бутIакьяндеш дирути сари, сенахIенну гьаннала замана бегIлара дурхъаси арадеш саби. Илдигъунти гьунибаъниби нушани гIуррара даимдирехIе.