Гъал дусра-сера гьалаб тIашбатурси «ДурхIни биркьуси юрт» или сунес ируси, жагали балкьаахъурси юртлизиб хIянчила мераначи къалабати чумал пергер хьунул адамли, савлила сягIятунала цализив ита-иша аркьули чеасли, наб салам гьалабиркахъу. Арадешличилара узи-уршиличилара хьархъардирхъу. Чи саби илди? Гьанна 40-50 дус чула гьала тIашдизурти мурадуни я виштIаси виркьусини, я варкьили чаррулхъусини, я илдала тухум-агьлули чучила уркъубяхъла дев дурахIебикахъили бузути медсестраби Райгьанат Бибулатова, Мариям ГIябдуллабекова, тухтурти Зайнаб ХIяжиева, Муъминат Шихялиева ва цархIилти санигIятунала пергер устни саби! Баркалла биаб чус!
ШалгIердухъунти гIебшнила ца бархIилизир, хъа дурарад жирикIусила тIама бакьира. Дуравхъунра. Дила хIулбала гьалар сарли уррухъун цIуба халатличирси, дяхIликалаличилси бекIличибси «кьапIалира» сари чи ва чила сарил багьхIебагьахъурси жагьти гIямрула хьунул адам.
— ВелхIунрив ацци! Наб хIела уршила рурси Аминат хIяжатли сари. Жан, дила ацци, кафела умхьу хахъес бурагу илизи, — или набчи дугьаризур.
Уршила рурси школализир риъниличила бурили, умхьулигIив умцIерухъунра. Баргили бедира илизи ил. Разили кафелизи аркьуси илис гIелабад гIурра хIер батаира. Иш яргализирра хIерагьурли увухъунра. Чумал бархIили хабчабли ва уршила гIямрула уртахъли сунела акьуси замана пайдалабарили, кафелизи рузес рашуси дила тухумтала рурси Мариям Чуталаева риъни аргъахъиб.
Наб гьанбикибсири Мариям тухтур рургар или. Ашкарбиубливан, имцIати тяхIуртазир дугила сягIятуназир санитаркали рузуси раланри кьариганна рурси. ВахъхIиагарли иличил сунела гIямрула гьундурачила ихтилатикIули увухъунра. ИлхIели илини бегI гьалаб сари хъарси хIянчила урдаличир гьар мурталра ахъли чериутала, чедиб нуни гьанбушибтала ва гьанхIебушибти тухтуртачила ва медсестрабачила дила пикри гIеббуцили уррухъун гьанна вецIал дус сунечи хъарси хIянчи дуги-хIерила чиди-дигара заманализиб дурусли ва чебетаахъили таманбирули рузуси санитарка Мариям Рабазановнани.
— Ну игъбарла хьунул адам сарра или гьанбиркули саби. Иш къиянси, адамли адамла, хаслира биштIатани халатала ва хала хIякимтани чула буйрухъунауб бузутала, хIурмат-кьимат бетихъахъуси заманализир илдачил рузес кьадарбиубси. Илди абикьуртасра, илдачил гIямру дуркIутасра даим баркалла рикIулра, — рикIар Мариям тухум-агьлула рухIнар.
Гьанна дусра-сера М.Чуталаева унраличибси кафелизирра рузули хIисабрирулра. 45 дусла гIямруличирси, сари рикIуливан, Мариям акIубси сари Ставропольла крайла сунес Приозерное или ируси шилизир. Итди дусмазиб дудеш Рабазанра неш РайхIянатра ишаб мицIираг адилкьантала къяяназиб сабри. 1976 ибил дуслизир акIубси Мариям, цархIилти рурсбас гIелахIерулхъули школализир ручIусири. Урга даражала багьуди касибси илала пикри:
— Дила кьас лебсири юрист ретаэс. Гъал дус риубли-хIериубли лерли, шилизиб хIербирути тухум-агьлулизивадси гьалмагъ варгиб бегIтани. Илдани ибси хIебарес хIериубра, — гьанбиркахъули рирар Мариямли.
Бахъли санитаркала хIянчи илцадра къиянси ахIенси ибси пикри бурули балас. Чула гIямрула гьуни ил хIянчила маргьличиб буркIутачил гьачамцунра ахIи, къаршира викира. Санитаркабачила, илдани бируси хIянчила чебкад сунела пикри бурахъес дугьаизурсири партияла дусмазив районна больницала бекI тухтурли узуси, итди дусмазир гьар-чинаралра сунечила ахъти дугьби дуруси, машгьурси ХIясбуллагь МяхIяммадовличи. Илала пикри бусягIятра хъумхIертурли левалра.
— ХIуни дубурлантала дурхъаси бурала, «ГIяхIяй азбарлабси умудешличи хIеризурли, хъа вегI сегъуна саял вала», хIебалуси саби хIейкIус. Къиянси, сунела арадешлис урехиласи хIянчи саби санитаркала. Илини ахIену операцияла, варг умувирнила, гIемч-хъехIла… излумази бикибтас къуллукъбарили гIергъи лайдикIути жярга-зекъунала къел-хIерзи агардарили бекIдирути. Ил багьандан иш мерличир нуша даим къарауйчирра санитаркабас ва илдас умудешла хайрила черкадти насихIятуни дурес азгъиндеш хIедирулра, илдала бузери даим къелгIеббикули, имцIали саберхурли бузутас премияби дархли лугулра. Баркалла биаб чус, гьачамлис нуша тухтуртачи илдани гIяйиб бакIахъибси анцIбукь биубли гьанхIебиркур, — викIули вири гьанна пенсияличивси медицинала гIилмуртала докторличи айкибси, улкала бурибти тухтуртала лугIилизи кархуси уртахъ ХIясбуллагь.
Чедиб гьанбушибти хIянчизартачил ихтилатбарес ибси пикри лебри. Ил мурад сархайчи, гьайгьайрагу, сари санитаркала хIянчиличир секьяйда дакIурухъунсил багьес дигиаур. ХIерая, иш мерличибси ихтилатла бутIа.
— ХIуни пикрибарибсири юристла гьунчи дурарухъес, амма, хIера гьанна, санитаркала къиянси маргьличир.
— Рурсби халабаайчи итил яра ишил хIянчи баргес кьаслизи ахъибси ахIенри. Набра хабарагарли, бируси агархIели, анцIбулкьули уррухъунра. ИлхIели, чилирил районна сагали тIашбатурси «Роддомлис» санитаркаби хIяжатли саби ибси пикри гьаббакIахъиб. ИлхIели нешра нура бекI тухтурли узуси МяхIяммад МяхIяммадовличи дакIира. Илини бусягIят, хIянчиличи кьабулрарира.
— ХIечил барх бузутачила, бируси хIянчи ахъси даражаличиб биахъес насихIятуни дурутира бургар.
— Дила рузбигъунти саби санитаркаби ПатIимат Шагьмурханова ва Анисат ГIябдуллаева. Нешла мер бурцутази хIисаббирис заведующая Зайнаб, старшая медсестра Мариям ГIябдуллабекова, тухтур Муъминат Шихялиева, медсестра Саният Сулайбанова. УркIи гьаргли бурасли, ну чучил рузути лебилра дила рузбази халбирулра, — рикIи Мариям.
Нуша-ургабси ихтилат къябаиб кафелис гьарахъли ахIи дакIурухъунси Мариям ГIябдуллабековани. Гьаланачи набчил салам-каламрухъи, ил М.Чуталаевази рикIар:
— Дила ула рузи, ишбархIи хIерейс нушачи шагьарлизибад гIяхIли бакIес асубирарну, гьархIеливан иштяхIдухъести хурегуни далкьаахъес къайгъибарагу.
— Мариям Абзимовна, —илала дудешлис шанти мурталра, у МяхIяммад саблихьар, Абзим бикIутири. Нуша кIилалра дудешуни, ЧебяхIси ВатIа дергъла бутIакьянчиби, узбиван хIербирутири дургъбас гIеларти дусмазиб. Ил багьандан нуни илкьяйда сунес илихьар, Мариям гIясихIериуб. Иличи че пишряхъиб, — хIези ца-кIел суал лертири. Къалабали хIериадли…, — дугьавизурра М.Чуталаева аррякьунхIели.
— Селичила саби хIед багьес дигуси? — иб илини.
— Мариям Чуталаева сегъуна хIянчизар сарил хIела пикри багьес дигахъаси.
— Нуша дузуси бузерила анкъилав камтилра азгъиндеш дируси хIянчизар валтуси ахIен. ХIянчилизирцун ахIенну, буруси гьарил девлизирра, адаб-хIяялизирра ралгунсира сари. Баркалла биаб сари арикьуртас. ХIу гIяйибта маркьудра ну къалабалира, или аррякьун.
Ил сапарлизир мякьлар сарли уррухъун Мариямла неш РайхIянат, дила кьариган. Илизи иш яргализиб хьарбаили увухъунра рурси чинар кьацI-шинна уста ретаурсил.
— Нуни хIези бурибсири нуша 20 дусцадхIи Ставропольла крайлизир хIердирули ва дузули калунтира или. Приозерноелизиб бахъал дарганти хIербирули бири. ИмцIатигъунти микIхIенти сабри. ИтхIели рузбачи шурбухъунти илдачилти бархбасуни гьаннара лерал. БусягIят Избербашлизиб хIербирули саби МяхIяммад Закаригаевра илала хьунул Умугьанатра. Илдачилти узи-уршидеш гьаннара лерал, замана-заманаличир мукърачи ва цархIилти далдуцуначи дарсур дашулра. ГIе, гIе, хIела нешла рузи Хамисла Умугьанатхъали тухумти бииши рикIулра. Нуша илдачи дашухIели, даим хIечила ихтилатдикIули дирутири. ГIяпабаркь пергер хьунул адам рири Хамис, — рикIули РайхIянат лерли, унра шилизивадси тухтур МяхIяммадла къаралди гьарахъли ахIи дакIубухъун. Набчил кам-гьамти яхши-хушра дарили, РайхIянатлизи рурси Мариям ишбархIи кафелизир рузулил ахIенал суалухъун.
— Дугила дежурстволичирад чаррухъи, бусягIят кафела рухIнар лер, — чарбатур РайхIянатли жаваб.
— Жан дила рузи, илизи нушаб хIерикунлис гьаларти бурхIназир дирутигъунти гидгурала чуду-хинкIала хIябал порция дарахъес бурагу. Ну къалабалира, — ил пишяхъили, поликлиникализи къалабаикиб.
Макьала ахирличи биркахъули левли, уршила хьунул Муъминат, кафела мякьлар дакIурухъун, илизира Мариямличила хьархъардяхъира.
— Дила игъбарлис кафелизир рузахъес Аллагьли кьадаррарибси риэс рикIулра Мариям. Илисра гIяхIцад замунтазир рурсилис кумекуна риркьуси нешлисра даим баркалла рикIулра, — ахъли иб Муъминатли.