Дев — нушала давла

ХIера, ишдус нушала даргала газета даршал дус бирули саби. 1921 ибил дуслизиб ил бегI гьалаб дурабухъунсири. Ит манзил сагали акIубси советунала хIунтIена Дагъистан Республикалис чула милатунала мезличил дурадулхъути газетабала халаси кьадри лебсири.

Гьаланачи нушала газеталис «Дагъистанна мухтарият» бикIусири. 1925 ибил дуслизиб «Дарган газет» бикIуси у бедлугули саби. «Замана» газетала тарихлизир декIар-декIарти уми лертири. Чумал алфавитличил дурабулхъусири, чумра мерличиб редакция калунсири. Севан биалра бекIлибиубси мурад адамтази нушала республикализир, пачалихълизир, улкализир кадиркути анцIбукьуначила дарган мез далути адамтази балахъни сабри. Гьаларти дусмазиб нушала респуб­ликализиб дебали камли бири урус мез далути адамти. Илисра халаси кьадри лебсири миллатла мезличил дурабулхъуси ва гьарил дубурланна юртлизиб дебали дигахъуси газета. Редакцияла хIянчизарти гьарил адамли чула дурхъати гIяхIлази халбирутири. Къиянси замана газетала хIянчизартачи кумекбарахъес, масъала арзахъес дугьабилзутири.
Дила хала нешла ца хъули кадихьили дахъал «Ленинна байрахъ» газетаби (дусмадли цаладяхъибти) дири. Ну бехIбихьудла классуназив учIуси дурхIя, дигIянали илди касили, вахъхIи хIерикIули вирира, цацадехIти секIал дучIра дучIира. ХIябилра тамашадилзи наб заманала гIеркъадешли духъутIдарибти газетала кIапIри. Хала неш ребкIили гIергъира, чумал дус дири илди. КIинайс дила нешли лерилра вайти-гIяхIтачил илди цIали дигуб. Наб ил анцIбукь халаси децI сабри.
Дарган мезла газеталичил нуша школализирра тянишдирули дирира. Учительли газетализирад цацадехIти макьалаби ва назмурти нушаб дучIутири. Ишаб наб газетала хIянчила кьадриличила балахъуси цагьатIи секIайчила гьанбушес дигулра. Гъаибил даршдусла 80-ибти дусмала ахирличиб сабри ил анцIбукь кабикибси (чидил дусрил наб гьанбиркули ахIен). Нушала юртлизиб хутIла счетчик заябиубсири. Дудешли сагаси кабихьахъибсири. Илра хIебузусили уббухъун. Илала гIергъира чумал дарсдарибтири. Илдира хIяжатси тяхIярли хIедузули урдухъун. Дудешли ил секIайчила газетализи белкIунсири. ИлхIелира хIябал предложение. Нушала юртлизи районна хутIличи хIеруди бируси организацияла руководитель (ит манзил сегъуна у сабрил бурес хIейрус), чумал хIянчизарра кабукили, вакIибсири ва сунела бекIдешлиуб сагаси счетчик кабихьибсири.
Ит манзил биэсра асубири дила журналист ветаэс ибси хьул акIубси.
1995 ибил дуслизиб нуни школа таманбарибсири ва Дагъистанна пачалихъла университетла журналистикала отделениелизи документуни дедибтири. Ишаб гьанбушес дигулра, журналистикаличи дила диги адикьурти дила дудешла узбикьурти ГIяли ГIялиев ва МяхIяммадшапигI ГIисаев. Илди кIелра республикализиб машгьурти гIялимти, поэтуни, писательти, журналистуни сабри. ГIяли ГIялиевич «Дагъистан» ГТРК-ла радиола дарган мезла редакциялизив узусири. Дахъал дусмазир илис бекIдешра дарибтири. Илини сабри набзи ибси: «Журналист сегъуна-дигара анцIбукьлизив «адамли» калес хIяжатси сай. Илала ярагъ дев саби. ГIямрула хьулчи — бархьдеш…» — илди дугьби дила уркIилизир чIумали минадиуб. ХIейгеси биалра, иш манзил «ЖУРНАЛИСТ» (нушала мезли мухбир) ибси девла мягIна дебали хIярхIбиубли саби. Заманаличи мешубикили биэс. Лерилра вачар-чакарла кабизла аги-кьяйдаличи шурдухъи сари.
Дила дудешла узини набзи журналистла хIянчиличи бурсивиэс дигалли, имцIали газетаби дучIен или буйрухъбирусири. Чумал газетала ургаб лебсири дарган мезла «Замана» газетара.
1996 ибил дусла хIеблизив ну редакциялизи ацIибсири. Нуни ишаб пикрибарибсири дила цаибси практика ахъес. ХIера, илкьяйда ну тянишвиубсири редакцияла хIянчизартачил. ИтхIели газетала бекI редактор сайри ГъазимяхIяммад Юсупов, жавабла секретарь — Ильяс ХIусейнов. Дила практикала руководитель сайри отделла редактор Ражаб Адамадзиев. Илдани наб газетала журналистла дигIяндешуни гьаргдариб. Цаибси макьала нуни белкIунсири рушбатчибачи къаршили. Нушала ДГУ-ла профилактурализи кайэс багьандан, хIяжатси кагъар лугуси тухтурли рушбат сайсулри. Иличила нуни белкIунсири. Ражаб Адамадзиевли ил макьала бекI редакторлизи чебаахъибсири. ГъазимяхIяммад ЖабрагIилович, нушала кабинетлизи ацIили, «макьала вайси ахIен, амма, лукIухIели, лугъатла дугьби камли дузахъен ва хIела пикруми къантIли каргьахъес бурсивии» или арякьунсири. ХIера, илкьяйда бехIбихьибсири дила журналистла гьуни.
Гьанна ит манзил бузути газетала хIянчизарти нуша-ургаб мицIирли агара. Агара бахъалгъунти дила учительтира. Амма илдала насихIятуни нуни дила уркIилизир мяхIкамли дихIулра. Журналистла ярагъ дев саби. Ил чумал журали аргъахъес вирар. Амма бекIлибиубси – дев бурес гьалав дебали пикриухъни саби.
Дила гьалмагъуни, дархкьяби ва газета бучIанти, нушала «Замана» даршал дус биъниличил уркIи-уркIиларад мубаракдирулрая.