Ванзаличи диги хIедилшахъули

ГIергъити дусмазир шила хозяйство бу­захъниличила, хас­лира — ванзалис къул­лукъ­бирниличила, дубурла ши­мазиб лебалтигъунти адам­та­ни дахъал зигаръала гьар­ди­кIа­хъули сари.

ГIе, марлирагу, пайтли сари дубуртазир им­цIа­ти­гъунти хъуми, дуки-гьунила ме­раницунра ахIи, муралис кьар удути ванзурбира вегI агар­тиван чедиур. Амма ме­ра­начиб лебал ванзаличи ди­ги хIедилшахъути ризкьи да­шахъантира, мицIираг адил­кьан­тира, гIяргIя-дагъа ва мир­хъи хIердирантира. Ил­да­зибад бахъалгъунти дир­кьа­ла мер-мусаличиб бузули саби. Дигиличил бурис­ра, илдани гьар дусли­зир риз­кьи­ла сабухъуни дурчни­ли­­зир гьаладяхI гунзри кай­цIу­ли сари. Илцад усалли ахIен мицIираг адилкьантала бу­зе­рира. Арбякьунси дус­ли­зир шила хозяйство бузахъ­ни­лизир диахъубти сар­хиб­де­шуначила, чедет­хIеиб­де­­шуначила, ишдус­лизир ча­ра­агарли арзес гIягIнити масъул­тачила бурахъес дугьа­и­­зурра вахъхIи валуси, сунела гьала тIашдизурти мурадуни гьанна 45 дусра-сера ирзуси Дахадаевла районна шила хо­зяйствола управлениела бекI специалист, агроном Мя­хIям­мад ГIябдуллаевличи.
— Балуливан, шила хо­зяйст­волизир дузути нушала бекI­либиубси мурад саби ванза бузахъниличи ва ми­цIи­раг адилкь­ниличи дяхI­чиаиб­ти «Да­­хадаевла район» муници­па­­литетла цалабяхъла хIук­мурти чараагарли гIям­ру­лизир дурадуркIни. Илдачи даим халаси пикри бяхIчииули, нушачи тIалабкардеш имцIакадирули чейулра районна бекI Ж.ГIя­ма­ров.
Нуша специалистунала бу­зериличи гьар шайчи­бад­си хIеруди лебхIели, СПК-бала ва КФХ-бала жавабла хIян­чизартачи чучи хъарти тIала­бунира гIелайзи архIе­ди­хутили детарахъулра, — бехI­бихьиб сунела ихтилат МяхIяммадли.
— Гьанна, МяхIяммад, районна ванза бузахъантала ириъла бузерила гунзрачила бурили дигахъаси.
— Гьаланачи белгIуси ва бусягIят бузахъули лебси ванзаличила бурисра. Нушала чебла гьаларти дусмазиб диркьала мер-мусаличиб белгIуси ванзала кьадар камхIебиахъни саби. Баянтани буруливан, Къаякентла ва Дербентла районтазирти хъарахъуназир ва дубурлизир ризкьилис делгIути 4500 гектарцад ванзурби лерти сари. Ванзала ил кьадарлизибад республикала шила хозяйствола Министерствола ва районна администрацияла тIалабуни гIямрулизи дурадуркIули, гьар дуслизиб ризкьили белгIуси ванза хIябал азир гектарличибад шалгIеббулхъахъулра. БелгIуси ванзала кьадар дурусли гьунчибикахъницун ахIен нушала мурад, ванзалис агротехникала тIалабуни хIясибси къуллукъ гIеббуцнира саби. Цаибил яргализиб белгIуси ванза заманаличиб балцниличи, лертигъунти имканти пайдаладарили, минеральный дармунти дихниличи, делгIути гьела даража ахъси биахъниличи ва хъуми делгIнила хIянчи заманализир дурадуркIниличи нушанира хозяйствобала жавабла хIянчизартанира даим халаси пикри бяхIчииулра. ГIергъити дусмазир ванза бузахънила шайчир бамсриагарли дузули сари «Лоза» 000, «Зубанчи», «Бускри» «Уркарахъ», «Меусиша» СПК-каби ва чумал-гьатIи хозяйство. Ириъ илди хозяйствобани сархибти ризкьи 3710 тонналичи халдиуб. Гьайгьайрагу, ил лугIи илцад халаси ахIен. Бахъли балуливан, районна ризкьили делгIути гIяхIцад авлахъуни шинни хIеркути мер-мусаличир сари. Иличи че, гIергъити дусмазиб, арагIеб республикализибван, нушачибра заралчибачи къаршили бируси дяви илцад ахъси даражаличиб ахIен.
— ХатIахIеркасли, хIуша ириъ ва илис гьаларти дусмазир дегIнуби заралчибазирад ур­дитIес хIедирулра ибти къи­яндешуни алкIниличила зи­гар­дикIули лертири. Сегъунти далдуцуни дурадеркIили, дегI­нуби мяхIкамдарес диубрая?
— Къяна хIебурисра, бел­гIуси ванза агротехникали ка­дизахъурти замунтазиб зарал­чи­бачи къаршити дармунтачил гIеббуцес имканти агарли урдулхъули калунра чумал дус гьалар. Ириъ ил шайчибси хIянчи камси къулайси агиличи бикахъира. Амма заб-марка камли диънили ризкьила ха­лати сабухъуни сархахъес хIедатурра. Биалра, сархиб­ти ризкьиличи разилира. Шал­гIеб­бухъунси дуслизир нушани гьар гектарличи сархути ризкьи 20 центнерличир камли хIедиахъес кьасбарибсири. Сепайда, хIедаиб нушала ил мурад гIямрулизи дураберкIести гьунарти. Гьар гектарличирад сархибти ризкьи 18 центнерличи халдиуб. ЦархIилван бурасли, нушани складунази 3710 тонна ризкьи сарри какьурти.
— Районна администраци­я­ла къайгъиличил ишхIелла тIа­­лабуначи балбикибси тех­ни­ка бузули саби. Меха­ни­зар­тортачила, илдас лугуси хIекь­ли­чила, техника цIа­би­кьай­чил гIеб­бурц­ни­личилара бу­реси бургар.
— Арши иршни агротехникали кадизахъурти низам-кьяйда хIясибли гьунчидиркахъути ахъси даражала ком­байнаби ва тракторти зама­на­личир хIядурдирниличи, Аг­ро­холдингла жавабла хIян­чизартани халаси пикри бяхI­чи­иули саби. Ил багьандан арши иршнила хIянчи техникала гIяйибличирли зуздилтIуси замана рахлира хIебирар. Илгъуна анцIбукь аргъ-бархIила, заб-маркала шуртIрачил бархбасунси ахIи къаршихIебиркур.
— Гьаларти дусмала хIебла бурхIназир дугенилис кьар дел­гIули дири. Илгъуна тяхIяр бу­захъулрав? Сархибти ризкьи, балча дурхахънила тIяхIяр-кьяй­даличила гьанбушили дигахъаси.
— Бурасли, дугенилис кьар делгIни илцад гьабаляхI арбякьи ахIен. Амма хъарахъуназир лерти мурала мерани заманаличир удулра, гIелайзи архIедихули ибгулра балчара. Дурибти гъайлис бикьрили дирар ишди лугIурби: ириъ 1700 тонна мурала ва 2700 тонна балчала кадихьира.
— Чедибра буриливан, рай­онна хъарахъуназирти дел­гIу­ти ванзурбала гIяхIцад бутIа шин­ни иркуси ахIен. Иркути ван­зурбикадти татаултала даражаличила къайгъи да­кIу­бирули районна жавабла хIян­чизартира хIушара гьачамцун ахIи, диркьала авлахъуначир чедаира. Ишди бурхIназир сен сарира татаулти? Илди къулайли диалли, дирулив илдазир хIяжатхIели шин?
— Ишдусла янилизир диркьала мер-мусаличир, дурусли бурасли, хъарахъуначир заб имцIали дашули урдухъун. Уркухъла, Меусишала, ЧIишилила, Морское шимала хъарахъунала авлахъуначирти татаулти усалли ахIен. Ишди бурхIназиб нушани хозяйствобала жавабла хIянчизарти ва гIядатла ван­за бузахъанти татаулти умудир­ниличи бяхIчиаилра.
— Хъа­рахъуначир тIутIила ва цар­хIилти цIедешла унхъри им­цIа­дикIули сари. Илкьяйдали овощуни дашахънира гьалабяхI башахъниличила дигести хабурти иргъулра.
— Ириъ районна хозяйствобани, ил лугIилизир Уркухъла ва Бускрила хозяйствобани тIутIила унхъри 18 гектарла кьа­дарлизир имцIадиахъуб. Рес­публикала шила хозяйствола Министерстволи нушала гьала тIашдатурти ил шайчирти мурадунира чедибдешличил ирзулра. БусягIят нушала хозяйствобала тIутIила унхърани буцибси ванза 225 гектарличи халбирули саби. БерхIила цIедешла гьар гектарличирад сархути центнерти ахъдикIули сари.
Районна хозяйствобани, КФХ-бани ва ЛПХ-бани шал­гIердухъунти дусмазиб гIяхIцадла пикри имцIабарили уббухъун овощуни дашахъниличи. Гьабил дус сархибти овощуни 2002 тонна диаллири, ириъ дучибти 150 имцIалири. Картошка сархнилизирра ну­ша гьаладяхI ардякьунра. Иш мерличиб цагьатIи дигеси далил гьанбуршисра. Район­на ва саби-бегIти хозяйст­во­­бани цIедешла унхъри гьар­­задикIахъниличи пикри им­­цIакабарили саби. Илала гIяхIдешли 600 тоннацад цIе­дешла дурчути замунти ди­ру­ли сари. Ириъ цIедеш даша­хъан­тани гьар гектарличирад 53 центнер илдала сархиб яра гьабил дуслизиричир 9 цент­нер­ла имцIали. Шимазиб гьа­лабяхI башули саби мирхъи адилкь­нира гIяргIя-дагъа хIер­дирнира.
— МяхIяммад, ишдусла сабухълис дегIунти ванзурбачила, илдас бируси къуллукъличила, къантIли бурасли, кьасани-мурадуначила бурили дигахъаси.
—Ардякьунти гIебш­ни­ли­зир нушани 2000 гектарличи гIебшнила анкIи ва мухъи дегIес планнизиб чебаахъибсири. Ил кьас, 284 гектарличи имцIали анкIи ва мухъи дегIи, гIямрулизиб дураберкIира. Бурисра, ил шайчир имцIали декIардухъун «Лоза» 000, Бускрила, Зубанчила, Уркухъла, Меусишала хозяйствоби. Гапличи лайикьбиркур «Лоза» 000. Ил хозяйстволи 964 гектарличи ахъси даражала гье дегIун. Баласра, хIуни хьарбиидра дегIнубала даража ишди бурхIназиб сегъуна даражаличиб вара или. Ункъли сари дегIнуби. Амма вацнира цархIилти заралчибира ириълизиричир имцIали дакIудухъи сари. Ил багьадан гъамтигъунти бурхIназир хозяйствобани илдачи къаршити дармунти тIалабдарили, илди агардирути бригадаби ахIекIахъубли гIямал бетхIерар. Техникаличила? Ил, гьанна чумал дуслизибван, хIядурли саби. КъантIли бурасли, нушала районна хозяйствобала ишдуслизир ризкьила ва цархIилти культурабала халати сабухъуни сархести имканти лер. АзгъинхIедиубли илди пайдаладарахIелли, хозяйствобала усурби ризкьили, складуни цIедешли ва овощунани дирцIур. Ванза бузахъанти кьаслизиб саби сархурти ризкьи 4500 тонналичи адикахъес.
— Районна шила хозяйствола хIянчизар сайливан, хIуни хIебалули хIергуд мицIираг адилкьнила даража сегъуна сабил хозяйствобазиб.
— БусягIят хIункьразир ва адамтала саби-бегIти юртаназир 26 азирцад хала хIяйван, ил лугIилизир — 10 азирцад кьял, лер. Дурзамтазир лерти мазала мас ва гIежа-къяй 83 азирличирад шалгIердулхъули сари. 30000 адикили сари гIяргIя-дахъа. Дигиличил гьанбуршис, КФХ-бани ва ЛПХ-бани мицIираг адилкьни­ли­чи дусличи-дус пикри им­цIа­бирули саби. Ишабра бурис ца мисал. Гьабил дуслизир КФХ-базир 1108 хала хIяйван лер­хIели, ириъ илди 1265 адикиб.
МицIираг лерхIели, дугениличил илди гIердуцесра хIяжатти сари. Диркьала мераначирти мурала мерани заманаличир ибгни гIяхIси саби. Дубурличирти илдазирад дайхъалара-сера пайтлира сари, вегIагартачи мешудикилира. Амма ишабра дакIубулхъули саби мурала мерани аргъ-бархIила къулайти шуртIразир дердили бекIдирути. Илдас баркалла хIейкIес хIейрусра.
— Баркалла ихтилат бар­нилис. Гьардизаб шила хозяйстволизив узуси гьарил зяхI­матчила пикруми ва кьасани. Ил шайчир, гьайгьай, хIелара.