Лебси саби илгъуна санигIят…

Адамтала санигIятуни дахъал сари ва чидил бегIлара имцIали багаласил ва адамтас пайдаласил вахъхIи гъайикIес вирар. Ну риштIахIели, нуни чердикIили, бегIлара багалати cари или халдирутири хIябал санигIят тухтурла – адамти сагъбирни багьандан, мугIяллимла – багьуди ва бяркъ бедлугни багьандан, военныйла – ВатIан душмантазибад балтахъни багьандан. Илди нуни чердикIибти санигIятуни бахъалгъунти адамтани кайсни ва дила гIямрулизиб илди гьаман къаршибиркни багьанданра бурги, инженерван, шахтерван ва космонавтан ахIи. Илди итхIели пачалихълира чихъли кьиматладирутири. Гьанна биалли…?

ГIе, лебси саби илгъуна санигIят – ВатIан балтахъутала.   

Кристина Лисунова акIубси сари Ростовла областьла Волгодонск шагьарлизир, 1985 ибил дуслизир. Школа таманбарили, Новочеркасскла инженерно-мелиоративная академиялизи карерхур. Илар студенткали рирухIели, ил Михаилличил тянишриуб.

«Михаил Новочеркасскла дявила связьла институт белчIи гIергъи, распределение хIясибли, Астраханьнизи вархьибсири, наб биалли, белчIуди таманбарес кIел дус лералри. Илкьяйдали, цаличирад ца гьарахъли калунра ва ца дусла гIергъи сеналра хъайчикадиэс кьасбарира. ЦагьатIи дус цаличирад ца тяйдили, декIар-декIарти шагьуртазиб беркIира. ИлхIели ну пикрирухъунра, нура военнослужащая риасри, дарх ВатIайс къуллукъличир  дирахIери», — гьанбуршули сари Кристинани.

Илкьяйдали илини кIел чебяхIси даражала багьуди касили, муруйчи Астраханьнизи аррякьун. Чилра тянишси адам агарси, балхIебалуси, сагаси шагьар… Чина аркьуси? Адамти хIянчиличил гIеббурцуси центрлизи рякьунхIели, итмадан инженерла хIянчи гьалабихьили, «Астраханьавтодорремстрой» организациялизи руциб. Ил гьарли-марли тамашала анцIбукь сабри, сенахIенну хIянчила устадеш агарли, белчIудила гIергъи цагьакIли хIянчиличи кайэс итхIелира къияннири.

Кристинала ва Михаилла 2009-ибил дуслизир пергер рурси акIуб.

«Амма илхIелира гIярмиялизиб къуллукъбарес дигахъаси ибси пикри бархьхIебатурра. Муруйс илцадра дебали дигули ахIенри нуни гIярмиялизиб къуллукъбирули. Ил мурул адамталацун санигIятлизи халбирулри, ну мяхIкамрирули. ХIера, дила мурад баиб ва 2015 ибил дуслизир ну гIярмияла къяяназиб къуллукъбирес рехIрихьира. Наб ил мурталра тамашабилзусири ва устав хIясибли хIерриэс гIяхIбилзусири. Хъулибра гьар-чинабалра низам-кьяйда дигахъис, гьарил секIал бархьли ва сунела мерлаб биубли».

Къияндешуни ихънила курсани тамандарили гIергъи, Кристинани аргъиб къуллукъбирни, ил бахъхIилис биъни.  Военный адамла сабур, чекайзурдеш ва чIумадеш диэс гIягIнити сари, илди къилликъуни биалли, чеди хIерэс назикси хьунул адам риалра, илала тIабигIятлизирра лерли урдухъун.

«Мурул офицер сайли, гьаман командировкабачив вируси сай, хIердируси мерра чуйнара барсбарира, сен- биалра, военныйтала хъалибаргла санигIят – ил чеббикIибси гIямрула гьуни саби. БекIлибиубси биалли – нуша цахIнар диъни, чинар ва секьяйда – илцадра мягIничебси ахIен. ВиштIаси уршира валли викIар: «Дудеш, нура военный ветарус, хIед кумекбарес багьандан…»

Ил халаси пахрула баркьуди саби — вегIла дурхIнани бегIтани чеббикIибси гьуни даимбарили, военныйла санигIят декIарбарни. Хаслира хала бегIтала наслулизибра военныйтала санигIятличил бегIбиубти лебли биалли.

«Набзи гьаман хьарбиули бирар военныйла санигIят касалли сен-сен биэсара или, нуни мурталра жаваб лугас гьайгьай, касая или. Дила пикрили, гIярмияла къяяназиб къуллукъбирнили, адам низам-кьяйдаличи бурсивируси сай, ил даимси, чIумаси ва жагIялличи умут лугуси санигIятра саби. Нушала гIярмия – нушала улкала пахру саби ва гьарли-марси къакъбяхъли бетарули саби».

  Урхьнала гамурбачиб къуллукъбирни, мурталра хIурматла санигIятлизи халбирусири. Офицертачи ва  матросуначи пахруличил ва кьясдешличил хIербикIутири, илдала палтарра цархIилталайчир декIардулхъутира сари. Урхьначиб къуллукъбирутала уркIбазир декIар-декIарти хIялани алкIахъуси, гьав ахъбурцуси, ил урхIмешуахIенси жагадеш ва дигIяндеш бухIнабуцибси урхьула асарли бииши или гьанбиркули саби. Гамурбала зурбадеш ва халадешличила, гьаннала заманаличи мешути иларти техникаличила кьалли вахъхIи гъайикIес вирар.   

Ил пергер хъалибаргли Каспийскла флотилиялизиб къуллукъбирули нушала ватIа дазурби далтахъули саби, 2020-ибил дусла октябрь базличибад. Илдани чула санигIятлизир къаршидиркути къияндешуначила балу-балули хIебуриб или гьанбикиб, дахъал гапъалара хIедариб. ВегIличи хъарси хIянчи жавабкардешличил, чебетаахъили бирес чебси биъниличила ахIи. Кристина халал матросла, Михаил биалли, капитанна уличи абикили саби. Илди гьачамлис жагьли лебал ва чула лерилра хьулани ва кьасани ВатIайс къуллукъбирниличил дархдирхъули сари. СанигIятлис марли, ВатIан ва улка балтахъни – сабигъунтала чараагарси чебла биъни ва ил дигахъни чебиахъули.