«ГIур ну селилра тамашахIейрахъура»

Велосипедличиб ду­­нъя алавбарес – ил­гъуна кьас саб­ри Швейцарияла Нев­ша­тель шагьарлизивадси 30 дус виуб­си Люк Аллемандла. Авал баз гьун­­чив калунси илини авал азир ки­лометр ахъилри ва Дагъистайзи ваэс кьас­ба­рил­ри.
Люкли дурала улкнала мезани руркъули сай. Францияла мезла дурарадли илини немецунала, италияла ва англияла мез далули сай. Гьанна кIиэсил дус урус мез руркъули сай илини.

Интернетла кумекличил ил тянишиубсири дагъистанлан ГIябдуряхIман Юнусовличил ва гьанна иличи гIяхI­лад­лира вакIили сай.
— Гьанна ну кIинайс сайра хIушала улкализи вакIибси. 2000 ибил дуслизив бегIтачил Москвализи ва Питерлизи вакIибсири. Дагъистайзи бегI гьалав сайра вакIибси. Ил республикаличила нуни селра балуси ахIенри. Гьалав ну вякьунти мер-мусаличил цуг­­дуцибхIели, иларти культура ва гIя­датуни лергIер декIарти диъни аргъира, — бурули сай Люкли.
Дальнобойщикличив гIяхIладли
Гьалабал къаршибикес вягIдала­биуб­ли биалра, Люкра ГIябдуряхI­манра, ил­дала гьундури цахIнахIедикиб. Мя­хIяч­­къалализи ваэс 300 километр ка­лун­­хIели, Люк сай акIубси Лавашала шилизи чарулхъуси дальнобойщикличил гьунила дублабси ца кафелизив тянишиуб. Вамсурси гьункья сунечил варх укес дигниличила багьахъур илини. Илкьяйдали сунени пикрибарибси манзилличив жявли МяхIячкъалализи ваиб Люк. ГIябдуряхIман дурала мерличив сайрину, фурала шоферли гIяхIял сунечи МикIхIила шилизи гIяхIладли жи­вариб.
— Иларти дубурти наб Альпилайчи мешудикиб, амма иларти шимазирти юртанира культурара декIартири, — бурули сай швейцарияланни. – Ну левгIев тамашавиахъубра азадли ласкадикIути хIяйвантани. Нушала улкализир илди хасти мер-мусаличир гIяйдикIахъути сари. Машинаби дашути гьундурачи дархли дукьяхъес далтути ахIен илди. Рахли хIяйван сунес хасбарибси мерличибадли дурабухъалли, адамтани бу­сягIятал полиция тIалаббирули бирар.
ТIабигIятла жагадешунани ясируцибси гIяхIял гьатIира цIакьли тамашавирахъулри микIхIентала къугъати гIя­хIял­дешли. БекIлил хIе­луси адамла илдани бируси хIурматли ил тамай уркIу­хъа­хъири.
Гьала-гьала гIяхIяйс беркайчил гьамадли ахIенри, се­на­­хIенну илини диъ букуси ахIен­ри.
— Илабти адамтани аргъесра бирули ахIенри диъ хIебукутани гIур се беркес бирутил. Илди тамашабирулри нуни диъ хIебукниличила багьахъурхIели. ИлхIели илдани набзи хьарбаиб нуни бялихъ букусил. Ну гушли сайрину кьабуликес чебуркъуб ил беркес. Берахъубси бялихъ гиб илдани. Ил имцIали зе­лабарни сабабли наб гIяхIхIебизур. Ну­ни нусира беркунра гIур. Илра дебали зелабарилри. Хъа бегIти кьакьа­ба­кIил­ри ну секьяйда Дагъистайзив хIе­риэс виэсара или.
Амма МяхIячкъалализиб беркайчил гIур къияндеш ахIекIуб. Наб дебали гIяхI­дизур чуднира, чуду-хинкIира, — гIя­хIял къайгъилизиври дагъистанлантала берклумала уми дархьли дурес.

Пикрила дурав кахIелун
Чумал бархIи дикили гIер­гъи турист МяхIяч­къа­ла­лизи ГIяб­­дуряхI­майчи аркьули сай. Манаслизи ваиб­хIели, ил мижит лушули бузути адамтани чучил хIери укахъес живариб.
— Ну тамашавирахъулри бекIлил ну хIевалукъира ука­хъес адамтани жи­ви­­ру­хIели. Швей­цариялизиб илкьяйда хIе­­­бирар, — някъби тIинтIдирули сай Люк­ли.
ГIябдуряхIма азбарла ацIиб­хIели, Люк биштIатани алавуциб. Пикрила дурав калес хIейри кьалли илгъуна­ гIя­­­­хIял. ДурхIнани гIяхIялла ваяхI бу­ся­­гIятал хъули даахъиб. Илав Люк кIел жу­мягI калунсири.
— Ил заманала ухIнав ну Дербентлизи укьесра валкьаурра. Иларти къалала дуркьа луцрани левгIев тамашави­ахъубра. Урхьналара дубурталара ур­габси ил лебгIеб жагаси мер сабри. Наб кьалли Сулахъла къярдлизира укьес дигусири, аргъ диргалабухъун кьа­дин.

«Наб гьанбикиб Восток ­чебаира или»
Швейцариялизивадли дура­ул­хъу­хIе­ли Люкли кьасбарибсири Индиялизи, Китайлизи, Канадализи ва Штатунази ваэс. Лебил дунъя алавбарес пикрири илала.
— Амма нуни пикрибари­ра, гIур наб селра чебаэсра хIя­жат­деш агара или. Гьуни даим­барили хьалли, цадехI се­кIал чедиънира аргъира. Илкьяйда наб гIяхI­хIе­бил­зан. Наб гьанаур Дагъистайзиб Восток че­баира или.
Дила пикруми дарсдаресил цагьа­тIи сабаб лебри – виза бикахъес гьамадли ахIенри. Ил баркьудилис халаси заманара харжбарес чевкъули саби ва дахъал документуни цаладяхъесра хIя­жат­ли саби. Россияла виза барахъес Дагъистайзивадси юлдашли кумекбариб, ну сунечи гIяхIладли живарили.
Наб педальти ласдирес гьамадли саби илди масъулти ирзесичиб, — дукар­кIули сай учитель.
Дагъистайзиб юлдашуни баргнила дурабадли, Расул ХIямзатовла назмуртала жузра барх бухиб илини. Дубуртар Улкаличила илини сунела пикруми делкIунси дневникра леб. Ил пайдалабарили жуз белкIес дигули сай Люклис.
— Дагъистайзи гIурра лявкьясу ну? Иличила гьачамлис пикриухъи ахIенра, амма наб Каспи урхьулизив вазес дигулра.

Илкьяйда ункъли сабхIели
Сунечил дарх Люкли 50 килограм­мла би­тIакIличилти гьунчир хIяжат­дир­кути ваяхI дарх хилри. Амма хIябал секIал лер илала, сари агарли ил чиналра дура­хIел­хъу­си.
— Илди сари телефон, илаб карта-новигатор лебну. Ил дебали хIяжатси секIал саби. Нуни кьалли кагъарла картара касес вираси, амма телефоннизибсиличил пайдалавикIес ункъли саби. Леб палаткара. Западла улкназиб ил пайдалабирес гьамадли бирар. Украинализибадли бехIбихьили ил нуни гьачамалра пайдалахIебарира, сенахIенну адамтани ну чучи гIяхIладли живирусири. Курткара кайсулра нуни. БугIярли яра урзули биалли, ил пайдалабирули вирус. Люкла велосипед гIядатла ахIенси саби. Ил ишхIелла сагадешуначилси ахIенну, 16 дус гьалаб сунела бегIтани пешкешбарибси буркьа велосипед саби.
— ИтхIейчирадли нуни авал хIула сари дарсдарибти. Гьарахъси архIяличи вашес или хасти хIулри сари пайдаладирути. Илгъуна архIяличи ну хIядуриубсира ахIенра. Педальтачи кьяшмира гъяждирули, алавла мер ункъли хIербирули вирус, — викIули сай турист.