Чила-биалра мекъличир яра шадлихъличир лебтасалра тяништи делхъла макьам зайбухъалли, гIулухъа делхълизи калхъан ва илхIели уркIи зимбулхъули бирар. Нуша лебтанилра илди делхъ – лезгинка диъниличила балулра. Амма нушазивад чилра пикриулхъулира, илди делхъли гьарил вяшатIайзир жявхIелла тарихлизирадти сецад лишанти духIнадурцулил? Мурул адамла делхълизир игитдешла, кагибдешла лишанти чедиуливан, хьунул адамла делхълизирра варачанван кабухъунси хIеркIлагъунти малхIямдеш, черетаибдеш хIясибдарес вирар.
Дагъиста тарих руркъути гIялимтира бикIули саби: лезгинка делхъла мякьи даршдусмази мурхьдиркули сари, рухIлашалси цIакь ва игитдеш бегIлара кьиматладируси манзиллизи. Илди делхъцун ахIенрину – адамтала мезра сарри. Дебали дурхъати мез. ИтхIели халкь берхIиличи, цIаличи, тотемла мицIирагличи бирхутири. Дубурлантала делхълизир нушани чедиути бугаси хIер, кIелра шайчи ахъдуцибти някъби, мява алавбирни – лерилра илди жявхIелла гIямрулизирад касибти лишанти сари, итхIели мурталра халкьли дявиласи хIядурдеш дакIубирес хIяжатсири. Мисаллис, делхълизиб мява алавбарили улхъни – ил берхIила лишан саби, суненира гIямрула даимси мява ва наслу мяхIкамбарни иргъахъуси.
Илкьяйдали илди чедибдешла мез сарри. ЖявхIелла адамтани дявилизир чедибдеш сархибхIели, яра гьарбизурси гIяярличибад чарбухъунхIели, чула сархибдешуначила, игитдешличила бурулицун хIебирину – илди лерилра чедиахъутири. Чула сархибдешуначила илдани делхъла кумекличил бурусири, ванзализи кьяш бяхъниличил илдани иргъахъусири: «ХIера, нуша ишар сарра! Иш ванза нушала саби, нушани азадбатахъурси саби». ИшбархIиличи бикайчи секьяйдали даибти нушачи лерилра илди секIал?
Дубурлантала рухIлашалси цIакь ишхIелира гьалаблагъуна саби, амма мягIна гьатIира давлачебси. Дубурлантала делхълизир нушани чисалра мутIигIхIебикIни чебиулра. Хьунул адамла сипатлизир арца, лагьалагъунти кункдешра, иличил барх пасихIдеш, гIякьлула мурхьдешра. Делхълизиб мурул ва хьунул адамти цаличи ца тяйдили кабилзнилизир дубурланта гIямрулизир даимти, дарсхIедирути кьиматуни – хIурмат-хатирбирнила, умудешла лишанти чедиули сари.
Лезгинка делхъла вяшатIайзи бухIнабуцибси, дигIянбарибси нушала генетикалашалти далилти хъумхIертнила лишан саби. Дубурла шимазибад бехIбихьили, МяхIячкъала шагьарла делхъла майдунтачи бикайчи, баягъи делхъли ламус-хIяяла, игитдешла, саби акIубси ванзаличи кахIедурхути дигила ва даимти кьиматунала дурхъадеш бухIнабурцули сари.
Мурад МяхIяммадов

