ГIярасайла улка берцахъая!

Гьанна 2 баз диркули сари Сибирьла ва­цIурбази цIа­ди­­кибхIейчирад, амма цIали­ игути вацIурбала, дугI­ла жанивартала, арцан­та­ла чисалра авара агар­си­гъу­на тяхIяр саби. Улкала Пре­зидентлира селра чехIебиусила дарили сай, телеведение булан лехIкахъили саби, гIергъити бурхIназир бара гьандушибти баянти халхIедаралли.

Дунъя гавлизи гIелабикили саби, хIятта илди гав США-лизи, Канадализи булан детаили сари или хабурти лерри. ХIякимтани сукъуртала гIердарили хьалли, халкь хIякьикьатлизир кадиркути чехIедаэс сукъурли ахIен. Сибирьла улкализир гIергъити баянти хIясибли, вацIурбала авличир имцIали миллион гектар цIали игули сари. Гьанна бусягIятла замана Сибирьла вацIурбала гавла дирихьли Уралла ва Поволжьела шагьурти кIапIдуцили сари. «Россияла Гринпис»-ла баянти хIясибли нушала улкализир гIергъити вецIал дусла духIнар 1,7 миллион гектар галгубала заяли ардякьи сари. ГIергъити бурхIназир цIалидигубти галгубала кьадар гьатIира халаси саби. ВацIурбазир хIердирути азирти дугIла мицIираг, мицIир-мицIирли цIалидигубли сари, дерцес бикибти биалли гьундурачи, адамти лебти мераначи гъамдиубли, илдази кумекбарахъес жидикIутиван, уркIецIили ва децIли дицIибти хIулбачил алавдашули сари. Гьаваличирти арцанти дархли гIянддуршули сари иларти гавли.
Илаб ва алавчар хIер­бирути миллионти халкь вацIурбала гавлизибад гьигьбикIес бирули ахIен. БиштIатас, бухънаби адамтас гьатIира вайли саби, дахъхIила излуми цIакьдикIули сари. Баралра чула аги гIяхIбухъахъес багьандан дяхIличи шиннизиб бемхIурси жуна биршули саби. Илкьяйдали улкьайтачи шинкIати гьалайхъанти чедяхIкайхъули сари. Сибирьла шимазибадти халкьлис пирхикIлизирадван алкунти цIалиигути чула хъулрира гIелар датурли, гьаббулхъес чевкъули саби.
Селис хIедилшахъути цIа? Экономикалашал ил хайрила ахIен. Арц, цIабикьала, самолетуни диули ахIен бикIули саби. ЦIа дишахъес или музадухъунти МЧС-ла самолетуни булан, бузутала гIердарили, тайгализибад 500 км-ла гьарахъли тIашкабизурли саби. «Илдигъунти далдуцунас авиация пайдалабарахIелли, нушаб экономикалашалси халаси зарал биру» бикIули саби. Халкьла, мицIирагла даршани азир гIямруличи къячбилкуси суайзив вегIлис лябкьуси экономикалашалси заралличила, хайриличила секьяйдали гъайвикIес вирусил аргъес рирули ахIенра.
Экологияла шайчивси Пачалихъла Думала бекI Владимир Бурматовли буруливан, вацIапIакьунала «цIябти» баркь­удлуми дигIяндарес цIадушибти диэс асубирар Сибирьла вацIурбази. Ил шайчиб ташмишдеш алкIули ахIен. СенахIенну «Гьала-гьала Китайлис галгуби кадяхъили, гьанна вацIурбачил давлачебси ванза илдас бацIбалтес замана баили бургар», ибти гъай халкь-ургар тIинтIдиубли сари. Илдигъунти баркьудлумани халкьличила чилра пикриикIуси агниличила балахъули саби.
Дунъяла уркIи-михъирли сарти миллионти галгуби цIалиигули сари. Илди цIали дигнила зарал халасигу дунъялис авиатехника пайдалабарнилаван ахIи. Дунъяла экологиялис, тIабигIятлис бурес хIейэсли халаси зарал бетарули саби тайгаби дигнилизибад. Дурала улкнас кумек хIяжатбикалли, бегI гьалаб музабулхъуси Россия саби. Ишкьяйдали пикрибикIутира бургар: «Нушала мякьлар ахIен галгуби, мицIираг цIалиигути, илизибад нушаб села зарал бетаэс бирара?» Иш дунъялизиб лебси гьарил галгала, кьарла чIила, вавала, илкьяйдали дугIла мицIирагла бурес агарли халаси мягIна лебси саби экологиялис. Дунъяла ца шайчиб кабикибси заралласи анцIбукь, итил шайчиб гIебалгьуси саби. Дунъяла экология цахIнабси, мицIирси ца жангъуна саби. Дунъяличир кадиркути тIабигIятлашалти, экологиялашалти лерил анцIбукьуни цаличил ца дархдасунти сари. Я кьанни, я жявли вацIурби цIалидигнила кахти асурти экологиялизир, тIабигIятлизир кадиркути дарсдешуназир дагьардулхъан. Экологиялашалси кабиз (экосистема) ункъбиахъес багьандан даршани дусми гIягIнидиркур. ГIур нушаб уркIдулхъес, тамашадирес хIяжатдеш агара, гIяйибла дегIти нуша, халкь сарра. Илар игути галгубачил, вацIурбачил дарх нушала дурхIнала челябкьлара цIали игули саби. ИшхIели Сибирьлизир кадиркути кахдешунани дунъяла аргъ-гьава ванадирнила анцIбукьуни къалабидиркахъу, ва илхIели чилилра илди гIела чардарес, я селра барсбарес вирхIейрар…