«Дубуртачир гIяхIти дирар дубурти…»

Тамашала адамтачил къар­шиикес че­бур­къуб наб ишдус март­ла бехIбихьудличиб. Ну­шала шагьарлизибси халкь­ла этнический центрлизи учи­бикилри «Дагъистан» жур­нал­ла ишдусла цаибил номер­ли­чил тянишбиэс бакIибти 50-60 адам. Журналла бекI редакторла къуллукъ заманалис бузахъуси Марат ХIяжиевли сабри илди ила тIалаббарибти. ТIа­лаб­­бариб­тала лугIилизир лер­ри нура ди­ла юлдаш «Дагес­танс­кая правда» газе­тала вахъ­хIила коррес­пондент ГIяб­дуряхIман Мя­хIям­мадовра.

Цалабикибтала ургаб жу­ра-журала даражала альпинистуни лебри, амма илдазив нуни валуси цалра аги, ГIябдуряхIманни балути лебри.
ЦIунтIила районна Тинда шилизивадси сай ГIябдуряхI­ман, ва, сайра альпинист сайливан, илини хIябал 4 азиричир ахъти ва чумал 3 азиричир ахъти дубура мутIигIдарибти сари. Ил багьандан, ну ит бар­хIи этноцентрлизивси ГIяб­дуряхI­ман сунела юлдашунала ургав сайри викIес вирус.
ГIе, ит сут бархIи бетерхур­си балбуцличи бакIибти ба­хъал­­гъунти адамти дубуртачи абицIути (альпинистуни) саб­ри. Илдала ургав 8848 метр­ла ахъдешла Эверест дубура мутIигIбарибси дагъистанланра леври. Ил сай Шамильский район­низив акIубси Рашид ХIя­жиясулов. Бурни хIясибли, илини дунъяла бегIлара ахъси дубурличи Дагъистанна хIяб­ран­гла байрахъ баршили уилри. Бурес чебиркур: Эверестличи ацIибси цаибси дагъис­тан­лан гап-чяхI хIейгуси ва ук­темдеш агарси гIядатла адам сай­ри.
Цалабикибтала лугIилизив леври сунечила хабардерхурси Дагъистанна адамти уцахъан (спасатель) ва дубурти мутIигIдиран (альпинист) Зиявдин НикIамяхIяммадов. Балбуц бузахъуси Марат ХIяжиевли илис дубуртачив алхунси Дагъистанна урибси альпинист МяхIяммад ГIямаровла дневник бархли пешкешбариб.
Зиявдин НикIамяхIям­ма­­довли МЧС-ла музей акIа­хъубли сай, сунезирра хIябал азиричирра имцIали экспонат лерси. «Дагъистаннизиб, — викIар ил, — 48 адамти уцахъан леб, илдазибадти авал дунъяла халкьани-ургабси даражала саби». Илдала хIянчиличила гъайикIули, илини буриб ил хIянчи дебали къиянси биъниличила. Иличила баянти лер «Дагъистан» журналла ишдусла цаибил номерлизи каберхурси Зиявдин НикIа­мяхIяммадовличилси ГIяб­дуряхI­ман МяхIяммадовла и­х­тилатлизиб. Зиявдин НикIа­мя­хIям­мадовли «Дагъистан» журналла абзур номерлизи альпинистуначила делкIунти макьалаби кадерхахънилис Марат ХIяжиевлис баркалла ба­гьахъур.
Балбуцличиб гьанбушиб 1981 ибил дусла ноябрьличиб Фийский хъябагьриличиб (3156 метрла ахъдеш) алхунти Дагъистанна политехнический институтлизиб бучIути турис­тунала кьукьяличилара. Илди дуцIрум дяхIи бацIибхIели баргибтири. Журналлизиб ил анцIбукьличила буруси археолог Рабадан МяхIяммадовла макьалара леб.
Балбуцличиб гIурра гIяхI­цад альпинистунани чула гьан­бикуначила буриб. Лебилра илди баркалла бикIулри саби балбуцличи кибси, заманалис «Дагъистан» журналла бекI редакторла къуллукъ бузахъуси Марат ХIя­жиевлис.
Цалабикибтала ургаб хьунул адамтира лебри. Илдира альпинистуни биэс гIягIнилири.
Ну тамашавиубра илдала бархбасуначи. Ил­ди гIяшли гъайбикIулри ва цаличи ца дигиличил хIер­би­кIулри. Ит бархIи тамашала адамтала урга къаршиикира ну.
Илаб наб хабаралра агарли гьанбикиб «Земля Санникова» бикIуси дебали жагаси кинофильм. Кинола ахирлизив хъули чарулхъуси, гьунарагарвиубли, вашес хIейруси кинофильмла бекI игит Александр Ильин хIилхIи калун буцIани угули. Илини къяйкбарибси тапанчала тIама бакьили, ил варгибти эскимосуназивадси цали, ванзаличив хъусли вашуси адамличи дугьаизурли, дурибтири ишдигъунти дугьби: «Эй, адам! Сен ца мерличив уэс хIейрусири хIу? СелигIив къяйцIикIусири?»
Этноцентрлизив альпинистуначил къаршиикайчи, дилара илдачила пикри илгъуна бурги. Чула гIямрулис урехи лебни балукъира, селис башути илди дубуртачи чебяхIихъес. Лебсигу бурала «Духуси дубурличи ахIейцIур, духусини дубура алавбиру» («Умный в гору не пойдет, умный гору обойдет») бикIуси.
Юх! Дила макьалала игитуначи ва гьаннала гIергъи набчи ил бурала цугхIебиркур. Нушачи цугдиркур чIянкIли ишди далайла дугьби: «Дубуртичир гIяхIти дирар дубурти, гьачамлис чучи чилра ахIецIибти» («Лучше гор могут быть только горы, на которых никто не бывал»).