Балбуцла дазуличив

Муъминат Хаттаева

Ириъ иш замана Ук­раи­нализир дявила анцI­букьуни детарар викIуси виалри, сеналра рирх­хIераси. Урусунира украи­на­лантира ца миллатла халкь саби или мурталра пик­рири­кIусири. Гьарли-марли Киевс­кая Русьлизибад ахIену Рос­сия­ла тарих бехIбихьибси?

Питнакартани мез дехI­ди­хьалли, цалис ца дигахъути мурул-хьуна хъали-цIа дулъа, узи-рузила, тухумтала ургар душмандеш алкIан.
Питнакартани адикьурти мезли Россиялара Украиналара халкь цаличи ца къаршили ка­бизахъурли саби.
Гьанна дусличи гъамли бетурхули саби дявила хасси балбуц. Бухъянсира бетаур кьалли ил дус. Украинализир илди анцIбукьуни дехI­ди­хьибхIейчибад, къакъличи гIе­лахъили декIси мах лебсигъуна даража саби лебилра халкьла.
Дунъяла улкнас бекIдеш дирутани, чули бируси хатIа иргъу, лебилра цабиубли дявила анцIбукьуни тIашиу или хьулрикIусири.
Чина хабара, се-дигара барили, Россия бехъес кьасбарили саби Западла улкнас гьуни чебиахъутани. Илдани лебилра дунъя ахир лябкьниличи гъамбирахъули саби.
Западла улкнала абдал пикрумас гьалакабизурли саби гIядатла нешанала асилти уршби, чула уркIбазиб гIяхIсицун барес кьасра пикрира лебти, ВатIан дигахъути, яхIра, ламусра уркIбазирли халабаибти.
Илдазивад ца сай Кичи-ХIямрила шилизив 1983 ибил дуслизив акIубси Замир ХIясанов. Илини 2000-ибил дуслизиб гIяхIти кьиматуначил шила школа таманбариб ва университетла тарихла факультетлизи учIес керхур.
БелчIуди хъараахъурли, 2006-ибил дуслизив, вягIда бигьи, гIярмияла къяяназиб къуллукъбарес арякьун. Чечентала Шали бикIуси шилизиб батареяла командирла къуллукъуни дузахъес вехIихьиб. Илала гIямрула тарихла гьуни бирхаудичебли гьалабяхI башусили бетаурли саби.
БусягIятра ХIясанов Замир Умалатовичли гьар бархIи, сунечи хъарти бургъантачил варх дергъла бегI гьаларти дазурбазиб къуллукъбирули сай.
Уршбачила гъай детаалли, наб бегIла гьалаб илдала нешани гьанбиркули бирар. Гьарли-марли, гьарил чякалира саби халабаибси ва арцес бурсибиубси пукьа балули бирар. Уршбала хасиятунира акIубси юртличил, халабаахъибти нешаначил, абикьурти дудешуначил, чула шила шантачил дархдаси дирар. Замирла дудеш 2017 ибил дуслизив гIямрулизивад арякьи сай, неш Равгьаният МяхIяммадовна Кичи-ХIямрила школала директорли рузули сари.
Сегъуна сая хIела урши? —хьарбаира илизи.
— Урши дебали гIяхIси сай, цаибил класслизивад вехIихьили ункъли учIусири, школала гIямрулизир бутIа­кьян­деш дирутири, жагали да­лайикIар, илала ­бахъал юлдашуни леб. БелчIуди хъараахъурхIели, вягIда бигьун ва гIярмиялизиб къуллукъбарес арякьун. Гьаннара, шилизи вакIибхIели, школала бучIантачил гьунивиур. Ургъан сегъуна виэс гIягIнисил илдази бурули вирар. Уршилис нуни учительницанигъуна кьимат кабатурра, — дукаркIули сари Равгьаният МяхIяммадовна.
Замир ХIясанов 2006-2008-ибти дусмазив Чечняла Рес­публикала Ведено бикIуси шилизив законна дурабти бур­гъантала кьукьнас къаршидеш дирути дазурбачив къуллукъбирули калун. 2008-ибил дуслизир Гру­зияла­ра Осетиялара ургар ка­дикибти къал­макъарлизир бу­тIакьяндеш да­риб. 2014 ибил дуслизир Донбасслизир детурхути дявила анцI­бу­кьуназир бутIакьяндеш дариб.
Гьанна хасси балбуцла бегIла гьаларти дазурбачиб къул­лукъбирули сай. Дявила бри­гадала командирла заместительла къуллукъуни дузахъули сай, гьар бархIи сунела бургъантачил варх дергъла бегI гьаларти дазурбачив сай, бургъанти уркIичеббирули, хIе­балуси гIеббурули, илди гьарра шайчибад гIеббурцули сай.
Къуллукъбируси мерличибад сурат бархьахъес тила­ди­ба­рибхIели, юлдашлара сунелара суратла гIелар урхьуличи мешули шин чедиули сари. Урхьу нушала сабив, яра ЦIудара урхьу сабив? — или хьарбаира.
— «Каховское шара» дявила хасси балбуцла бегIлара гьалабси дазу саби, итил шайчиб украиналанти саби, — баянбариб илини.
«Суратли къяна буруси ахIен», — бикIули бирар журналистуни. Илини дархьибти­ суратуначи хIеррикIули, илала бекIдешлиуб бургъути урш­бала нешани паргъатбарес рирус. Ил гьарли-марси гъабза ва офицер сай, сунечи хъарти бургъантасра илини сунела жан ахIерахIедарили, ку­мекбирниличи рирхулра. ЧебуркъубхIели бегIлара бархь­си буйрухъ бедесра, гIягI­ниси тяхIярли таманбаресра илала имканти ва устадеш лер.
«Хасси балбуц жявлил ду­раберкIес гIягIнисири. Ле­рил­ра дунъяла улкнази ну­шала цIакьра гьунарра че­хIе­даахъили гIямал бетарули ахIен. Нуша дикIуси бирули биалли, ишбархIи вягI­дур­ти да­­рили, дявила балбуц тIашаэс асу­бирар. Нуни ургъанна санигIят балули чеббикIибси саби. Че­бур­къубхIели, улкала хъар­­хIе­рагардеш батахъес бургъантачиб чебси саби. Нушала бургъанти гьарра шайчибад берк-бержличил, палтарличил, ярагъличил гIеббуцили саби. Гьа­рилли сунечи хъарси бирули виалли, къуллукъбарес къи­ян­булхъули ахIен. Нушани ишаб мерла халкьлисра урцуй­чил, кьацIличил, шинничил, цар­хIил­ти берк-бержличил ку­мек­­бирулра», — дила суалтас ил­­дигъунти жавабти чардариб под­­полковник Замир ХIя­са­нов­ли.
— ХIуша сегъунти ярагъличил дургъулрая, тупачил, танкабачил, яра автоматуначил? – или хьарбаибхIели, — нушала дявила бригада саби, сегъунти-дигара журала ярагъ лер нушазир, автоматуначирад дехIдихьили, тупачира, БМП-бачира (боевая машина пехоты) бикайчи, — викIи Замир ХIясанов.
«Нуни 17 дус Чечняла Рес­публикализиб, Волновахала районнизиб, Запорожьелизиб, «Каховское шарала» мякьлаб къуллукъбирули калунра.
Россия чябхъинчи ахIен. Нушаб миллатчибачи къаршили, чула мезра, культурара, азаддешра калахъес дигути урусла, Донбассла халкь батахъес кумекбирули, дургъес чебиркули саби.
Нушачила кьакьа­ма­ди­кIу­дая! Лерил секIал ункъли детурхар. ЦархIил тяхIярли биэсра хIебирар. Нуша лерилра арали, гIяхIли нушала хъалибаргуначи чардулхъехIе.
Нуша гIердурцути Дагъис­танна халкьлис халаси баркалла балахъулра, школализи башути дурхIнас, дурхIнала унхъразибти никIабас», — бургъантала нешанала уркIби паргъатдарести гъай дурули сай подполковник З.ХIясановли.
Нура рирхулра лерилра секIал гIяхIил детурхниличи. Дунъяличирти лерилра дургъби даршудешличил тамандиубти сари. Урусуназибад Украина Америкалира Европалира батахъес гIягIниси хIебиъни лебил дунъяла халкьли аргъес гIягIнили кьалли. Ил гьарли-марси якьиндеш саби.
КъуллукъбирухIели чедаахъибти гъабзадеш багьандан, диахъубти сархибдешуни багьандан Замир ХIясановлис дедибти ордентала къяй илала офицерла формала михъирличиб чебиули саби. ГIурра, сар­хибдешунира чедибдешунира дирахъули, Аллагьли хIервараб.
Иличи кахIедурхути дигиличил неш Равгьаният МяхIям­ма­довнара, рузи Назирара, гIям­рула рархкья Эльмира Би­лаловнара, авалра дурхIяра хIерли саби.
Илдала, ва лебилра дявила хасси балбуцлизир бу­тIакьяндеш дирути уршбала нешанала, рузбала, хьунрала, дурхIнала балгни Аллагьли кьабулдараб. Нушала бургъанти даршудеш кабизахъурли, разили чарбухъаб. Дургъбачил давлачеббиэс дигутала цалра пикри бетмаберхаб. Дунъяличиб даршудеш тIинтIбиаб.