Сагаси дуслис савгъат

Мансур колхозла мазала букIунни 30 дус калунсири. Улкализир дарсдешуни кадикибхIели, илини хъяйхъи бархьбатур, ва дахъалдегI гьунби ахъира гьанна чархлис ряхIятси хIянчи бургис или, сунела лерилра маза-масра дицили, тукенчила хIянчи бирес вехIихьиб. Илис гIяхIил гьарбизур ва верхIелра дурхIялис тах шагьарлизир квартираби асес имканбакIиб. Илдази белчIуди касахъиб ва хъайчикабатур. Хьунул Бариятра хъалибаргра жагали хIербарибтири илини. Сегъуналра къиянси хIянчи хIебарахъиб илини Бариятлизира цалра дурхIялизира. Илди чус дигуси тяхIярли кабиилри ва гьаннара чус дигутигъунти санигIятунира касили, ункъли хIербирулри.

Шилизиб къиянни саби хIердиэсну, шагьарлизи гечдирехIе рикIулри Барият Мансурлизи. Амма шилизибра гIяхIси яшав бетарулигу, хIяйван-къачара, гIяргIни-дагънира лер, хъучирад се-дигара дакIахъесра вирулрагу гьанналис или викIулри Мансур. Амма Бариятлис илала гъайличи лехIризесра дигули ахIенри.
Шилизиб Мансурла кIидерхIла жагали балкьаахъурси юртра лебри, илала гьалаб халаси цIедешла анхъра. Мура бамсриагарси бузерили цалабяхъибси гIяхIси яшавличила пикририкIули ахIенри Барият. Илис шагьарла гIямру дигулри, ва ил дурхIначи гечриуб.
— Юртра бицили, нушаб квартира исехIе ва дурхIначил гъамли хIердиэс кьасбирехIе, — викIулри Мансур, — камси яхIбара, Барият, нушаникIун гьар дуслизир дахъал диъби-нурхби-нусби ва цIедеш дихулра нушала дурхIнас. Илдас гIур чили илдигъунти гьунгелти дихес бирара нушара шагьарлизи гечдиахIелли.
Амма Мансурра ватурли, гIебшнила сабухъунира дурхIнас ардухили, Барият аррякьун.
Янила замана Мансур декIли зягIипикиб, амма я Барият, я дурхIни иличи гьабхIебакIиб. Унра Субайбатли илис беркала бирусири, ва ил бухес илала виштIаси урши Салман мурталра гьалакикIусири. Салман Мансурличил виштIахIейчивад гьалмагъикибсири. Ил гьанна 3-ибил класслизи вашули виалра, мурталра сунела 75 дусла гIямрула унрачи вашес дигахъи. Илала тамашала хабуртачи лехIилзи ва илини ибси бирес къалабаикIи. Салманнис мурталра гьанбиркусири ил сунела хала дудеш сай или. Сунела цалра хала дудеш балути ахIенри илини. Илди сай акIайчи итил дунъяличи арбякьири. Мансур биалли, илис хала дудешра, юлдашра, унрара сайри.
Салманнис сунела зилантачиб иличил варх гIяхIил бири, сенахIенну илини маймайхIейри, гIякьлуми дури, дебали тамашала ихтилатуни думжахъи. Мансурли мурталра илис дигахъути цIедеш камхIедири. Амма Салманра илис удихIерки, сеннира хъуливад иличи вацIли хIеши. Нешли берцIибси буцIарси кьацI, чуду яра цархIил беркала сунела марси гьалмагълис хIебаахъили хIевъи.
Шагьарлизибадли сунела дурхIнала дурхIни камли башухIели, Мансурлис ил сунела дурхIяла дурхIя сайхIеливан дигахъи. БакIаллира илала дурхIяла дурхIни урус мезличил бири иличил гъайбикIути ва ил старичок или мучлаагарвирусири. Иличи лехIбилзути ахIенри, илини бедибси секIал сайсусира ахIенри нясли саби, хIела гьарил секIал шила гягIти сари или бикIутири илди.
Чумал дус Мансур шилизив цунни калун. ДурхIни бакIалри илизи юрт бица бикIулри. Гьачамра хIебла замана кIел урши бакIиб шилизи ва юрт бицес шантачил вачурта биркьес бехIбихьиб. Асесил адам хIергили, илди арбякьун. КIинайс цархIилти урши-рурси бакIиб. Илдасра юрт бицили, арц чус дутIес дигулри. Мансурли аргъиб хIябалра уршилисра авалра рурсилисра сунела юрт ургабикни. Илди яргали башули, дудеш маймайвирулри ва нешлисра пай хIяжатли сабину къалабали юрт бица или кьакьавакIахъилри.
— Ну вебкIайчилра яхIбараягу, — викIулри децIлизи викибси Мансур, — хIушаб ахIи чис биркур или урухдиублирая иш юрт. Иш бицаслира арцра цуг-цугли дуртIисгу лебтасалра. Сен илцад къалабатира иш бицес, ну чина укьиша, гьатIи, юрт бицили?
— ХIу иткъира вайтIа хIевъуд шилизив. ДацIти юртани лергу, илав хIерии. Нушани нешра хIеррирулрагу. Нешлара хIелара пенсиябира ил хIеррирусилис сари диркути, – бикIулри дурхIни.
Илдигъунти гъайли Мансурла уркIи гьатIира цIакьли кьакьабикIахъулри ва чилилра чехIедаэсли дуцIарти нургъби ушкулри. «Агь, вегIебш, Бариятли яра цалра дурхIяли гьачамалра уркIи ванабиэсил ца девалра хIебуриб кьалли, ишдицад гIямру деркIили. Чула гIямру кункти ва талихIчерти диахъес багьандан дуги-хIери хIейкIули узира, ца бархIилра паргъатли кахIейира. Гьанна ахIи хIергъира кьалли, илди лебилра Бариятличи мешути бетаурли биъни. Илини дила сегъуналра хIурматхIебирухIели, дурхIнанира хIебируси буили саби. Гьалаб пикриухъесра замана хIебикиб, гьанна цIакьани кадерхурхIели, ухънакаибхIели, зягIипикибхIелилра уркIецIибиру или гьанбиркусиригу дила кулпетли…», — гьалакли тимхъбикIуси уркIиличи някъра чебуцили, Мансур мурхьли гьигьикIулри .
Салмай унза гьаргдарибхIели, хъули берхIила чурми духIнадухъун ва ухънала дяхIличир хIязтадиркьутиван пархдухъун. Уршили ил кIапIуциб, ва нешли дархьибти чудни илала кьукьубачи кадихьиб.
— Агь, дила виштIал талхъан, хIечив гъамси адам агара кьалли дила. ХIу хIейадри се бирусирира нуни?
— ХIу хIейадри набра хIябра вайтIа бииши, хала дудеш. Балулрив хIуни секьяйда хIу наб дигахъулрил, дила бегIтачил цугли. СенахIенну хIу дебали гIяхIсири, сахаватсири, малхIямсири…
Мансур дугила замана усес вирули ахIенри, дурхIнани барибси децIигули. Илини пикрибариб бицили юртра шилизивад чина-биалра арукьес. ДурхIнала къугънира къавгъара чекасес илала гIур ахъри аги. Ахирра Москвализивад вакIибси баркьудила адамли ца гIяхIти арцра дедили, илала юрт асиб. Мансур шилизивад арякьун…
(Хьарахъуд бирар)